Ilustracja główna. Metaliczne opiłki na dnie miski olejowej: najczęstszy objaw zużycia podzespołów mechanicznych silnika.

Analiza oleju silnikowego przeprowadzona w warunkach warsztatowych, która opiera się na ocenie takich parametrów, jak:

• barwa,
• lepkość,
• zapach
• czy też stopień zanieczyszczenia ciałami obcymi,

jest nieocenionym źródłem informacji o stanie zarówno silnika, jak i jego układów. Taka analiza może posłużyć do potwierdzenia wykonania czynności diagnostycznych lub pomóc w ocenie stopnia zużycia jednostki napędowej.

Głównymi zanieczyszczeniami, jakie można stwierdzić w oleju silnikowym, są:
paliwo (benzyna/olej napędowy),

• woda,
• płyn chłodniczy,
• ścier metaliczny (opiłki metalowe lub aluminiowe),
• ciała obce (np. fragmenty paska napędu rozrządu lub paska napędu pompy oleju)
• oraz pozostałości mas uszczelniających (silikonu) i uszczelek gumowych.

Wpływ zanieczyszczeń oleju na eksploatację silnika

Zanieczyszczenia powodują pogorszenie własności fizykochemicznych oleju, co z kolei bezpośrednio przyczynia się do spadku jego parametrów i funkcji ochronnych. Jednym z najistotniejszych parametrów jest lepkość oleju, którą definiuje opór stawiany w czasie przepływu oleju i kiedy poddawany jest on naprężeniom ścinającym.

Lepkość zależy od temperatury pracy oleju i stopnia jego zanieczyszczenia takimi składnikami, jak:

• paliwo,
• woda
• czy cząstki stałe.

Pogorszenie współczynnika lepkości może znacząco wpłynąć na sprawność układu smarowania. Szczególne zagrożenie dla eksploatacji silnika stanowią wszelkiego rodzaju ciała obce, które dostały się do miski olejowej. Fragmenty uszczelek lub masy silikonowej, które zostały po wcześniejszych naprawach silnika, mogą zablokować sitko smoka pompy oleju i doprowadzić do zatarcia jednostki napędowej.

Ślady ciał obcych w oleju

Pozostałości metalicznych opiłków znalezione na dnie miski olejowej (ilustracja główna) lub we wnętrzu filtra oleju to objaw, który najczęściej świadczy o nadmiernym zużyciu silnika lub uszkodzeniu któregoś z jego podzespołów. Aby mechanik mógł prawidłowo ocenić skalę zjawiska związanego z obecnością opiłków, musi mieć doświadczenie i brać pod uwagę dodatkowe symptomy.

Metaliczne stuki zwiastują awarię

Przykładowo: jeżeli silnik pracuje głośno i słyszalne są metaliczne stuki, potwierdzenia poważnej mechanicznej awarii jednostki napędowej powinno rozważyć się poważną mechaniczną awarię jednostki napędowej i szukać jej potwierdzenia we wnętrzu filtra oleju. W tym celu należy zdemontować filtr (zajmuje to znacznie mniej czasu niż wybudowanie miski olejowej).

Zajrzyj do filtra, żeby namierzyć problem 

Następnie filtr należy przeciąć, aby wyjąć papierowy wkład i poddać go wnikliwej analizie. Jeżeli wkład wypełnia duża ilość opiłków, świadczy to o nadmiernym zużyciu silnika. Analiza organoleptyczna wkładu filtra oleju jest pomocna także w przypadku usterek, które wiążą się z działaniem układu smarowania.

Jeżeli w warsztacie diagnozowany jest samochód, w którym wstąpiły problemy z ciśnieniem oleju, i istnieje ryzyko, że silnik mógł być eksploatowany ze świecącą się kontrolką oleju, to zajrzenie do wnętrza filtra oleju pozwoli rozwiać wiele wątpliwości. Jeśli właściciel dłuższy czas ignorował sygnały o obniżonym ciśnieniu oleju, co doprowadziło do procesu przyspieszonego zużycia silnika, to w papierowym wkładzie filtra powinny znaleźć się duże ilości metalowych opiłków.

Natomiast jeśli zapalenie się kontrolki ciśnienia oleju spowodowało natychmiastową reakcję kierowcy, czyli wyłączanie silnika, to we wkładzie filtra będzie niewielka ilość opiłków. Ciała obce w oleju zagrażają także poprawnemu działaniu podzespołów hydraulicznych silnika. Opiłki, które krążą w magistrali układu smarowania, mogą spowodować zatkanie hydraulicznego zaworu sterującego zmiennymi fazami rozrządu (ilustracja 2). Spowoduje to spadek mocy silnika,
zapalenie się kontrolki „check engine” i zapis kodu usterki P0014.

źródło: M. Leśniewski

Ilustracja 2. Brak możliwości regulacji faz rozrządu czasami wiąże się z uszkodzeniem hydraulicznego zaworu sterującego, którego kanały zostają zablokowane przez metalowe opiłki.

Powszechne wprowadzenie napędu układu rozrządu przez tzw. pasek mokry lub zaadaptowanie napędu pompy oleju paskiem pracującym w kąpieli olejowej to kolejne czynniki, który zwiększa ryzyko awarii układu smarowania. We francuskich 3-cylindrowych silnikach benzynowych typu 1.2 Pure Tech nadmierne zużycie oleju powoduje łuszczenie się paska rozrządu. Z czasem fragmenty paska zatykają sitko smoka pompy, co ogranicza przepływ oleju i prowadzi do zatarcia silnika.

Kiedy trzeba zwiększyć częstotliwość wymiany oleju? 

Producent silników 1.2 Pure Tech zwraca uwagę na obsługę techniczną tej jednostki i zaleca częstsze wymiany oleju, które mają zapobiec procesowi uszkodzenia paska przez wyeksploatowany olej.

Jeżeli w trakcie pomiaru poziomu oleju na bagnecie nie można jednoznacznie odczytać granicy, jaką zajmuje olej, może się to wiązać z przedostawaniem się nadmiernej ilości benzyny do oleju. Przez to olej jest rozcieńczony, co nie pozwala na precyzyjne zmierzenie jego poziomu. Dodatkowo cechuje go charakterystyczny zapach benzyny. W wielu przypadkach opisany problem powoduje znaczny przyrost poziomu oleju w silniku i związaną z tym degradację właściwości fizykochemicznych środka smarnego.

W wyniku zmieszania oleju z benzyną olej silnikowy traci wymaganą lepkość i przyczynia się do nadmiernego zużycia:

• podzespołów jednostki napędowej,
• panewek wału korbowego
• oraz panewek wałka rozrządu (ilustracja 3).

źródło: M.Leśniewski

Ilustracja 3. Utrata lepkości oleju przyczynia się do szybszego zużycia panewek wału korbowego (na zdjęciu) i panewek wałka rozrządu.

Warto zaznaczyć, że utrata lepkości oleju nie występuje tylko w silnikach starszej generacji. Narażone na to są także nowoczesne benzynowe jednostki z bezpośrednim wtryskiem paliwa. Do głównych czynników i usterek, które sprzyjają procesowi przedostawania się paliwa do oleju silnikowego, należą:

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Oleje i smary

Dobór i wymiana oleju w automatycznych skrzyniach biegów

Analizując nieprawidłowości w serwisowaniu automatycznych skrzyń biegów, należy zauważyć, że warsztaty najwięcej błędów popełniają zarówno już na etapie doboru oleju, jak i procedur związanych z jego wymianą.

Oleje i smary

Dlaczego warto wymienić olej po zimie? Mechanik podaje przyczyny

Okres pozimowy to jedna z dwóch najlepszych pór w ciągu roku na wymianę oleju w silniku. Trudne warunki eksploatacji powodują degradację oleju, a przygotowanie auta do sezonu długich i ciepłych dni to gwarancja utrzymania go w dobrej kondycji.

• eksploatacja pojazdu na krótkich odcinkach,
• uszkodzenie czujnika temperatury silnika,
• usterki wtryskiwaczy paliwa,
• uszkodzenie sondy lambda,
• uszkodzenie pompy paliw wysokiego ciśnienia,
• obniżenie wydajności filtra cząstek stałych i związana z tym częsta regeneracja filtra DPF (diesel particle filter) i GPF (gasoline particle filter),
• uszkodzenie termostatu w układzie chłodzenia powodujące brak możliwości osiągnięcia normalnej temperatury pracy silnika.

Mechanik dokonuje analizy organoleptycznej oleju

Mechanik, który szuka przyczyny przedostawania się oleju napędowego do oleju silnikowego, musi uwzględnić również specyfikę budowy jednostki napędowej. W silnikach wysokoprężnych z układem paliwowym z pompowtryskiwaczami częstą przyczyną wycieku paliwa do oleju jest nieszczelność pierścieni typu o-ring pompowtryskiwacza lub uszkodzenie uszczelki tandem pompy.

Zmiana konsystencji i zabarwienia oleju

Czasami na bagnecie poziomu oleju lub we wlewie oleju w pokrywie zaworowej stwierdza się olej o maślanej konsystencji i typowo żółtym lub białym zabarwieniu (ilustracja 4).

źródło; M.Leśniewski

Ilustracja 4. Żółta lub biała barwa i maślana konsystencja oleju może sygnalizować problemy z układem chłodzenia silnika.

Najczęściej ta zmiana barwy może wskazywać na problemy, które dotyczą układu chłodzenia jednostki napędowej. Jeżeli samochód jest eksploatowany na krótkich trasach przy niskich temperaturach otoczenia, takie objawy jak żółta barwa czy maślana konsystencja są normalnymi zjawiskami, które wiąże się z brakiem możliwości osiągnięcia optymalnej temperatury pracy silnika. Barwa oleju powinna wrócić do normy po kilkukrotnym przejechaniu przez pojazd dłuższego odcinka.

Jeśli jednak samochód zazwyczaj pokonuje dłuższe trasy, należy zwrócić uwagę na stan układu chłodzenia. W pierwszej kolejności weryfikacji należy poddać termostat. Za pomocą testera diagnostycznego należy obserwować temperaturę silnika w trakcie jazdy próbnej lub w fazie rozgrzewania silnika na postoju przy włączonych odbiornikach prądu. Jeżeli silnik nie będzie w stanie osiągnąć normalnej temperatury pracy, może to świadczyć o uszkodzonym termostacie (termostat zacięty i częściowo otwarty) lub niefachowej ingerencji w układ chłodzenia, która polegała na zdemontowaniu termostatu.

To właśnie „niedogrzanie” silnika i skraplanie się wody na metalowych częściach powoduje specyficzną barwę i konsystencję oleju silnikowego. Skraplanie się wody jest szczególnie niebezpieczne, jeżeli niezauważone przez właściciela pojazdu ma miejsce przez dłuższy czas, bo przyczyni się do szybszego zużycia silnika. Olej o maślanej konsystencji (ilustracja 5) i żółtym lub białym zabarwieniu może być również symptomem, który wskazuje na uszkodzenie uszczelki pod głowicą.

źródło: M.Leśniewski

Ilustracja 5. Maślana zawiesina może oznaczać problemy z uszczelką pod głowicą (zdiagnozowanie takiej awarii wymaga dalszych czynności i pomiarów).

Objaw ten występuje wtedy, gdy olej silnikowy wymiesza się płynem z układu chłodzenia. Aby jednak dokładnie sprawdzić, czy uszczelka pod głowicą została uszkodzona, należy dodatkowo przeprowadzić poniższe czynności diagnostyczne:
sprawdzić ciśnienie sprężania w silniku (obniżona wartość ciśnienia na jednym lub kilku cylindrach będzie potwierdzać rozszczelnienie się uszczelki pod głowicą),
przeprowadzić próbę obecności spalin w układzie chłodzenia za pomocą dedykowanego zestawu testującego.

Analiza oleju przekładniowego w automatycznych skrzyniach biegów

Wykonanie analizy organoleptycznej oleju w automatycznej skrzyni biegów pozwala na wstępne zweryfikowanie funkcjonowania skrzyni. Aby badanie było miarodajne, do przezroczystego naczynia o pojemności ok. 200 ml należy wlać próbkę zużytego oleju. W trakcie oceny uwzględnia się:

• kolor,
• zapach
• i konsystencję oleju
• oraz ślady zanieczyszczeń.

Jeżeli olej ma ciemne zabarwienie i zapach spalenizny, świadczy to o nieprawidłowym działaniu skrzyni biegów. Olej zużyty prawidłowo ma tylko nieco ciemniejszy odcień od koloru bazowego i nie ma zapachu spalenizny ani śladów ciał obcych. Zapach spalenizny wskazuje, że olej w skrzyni biegów był eksploatowany bardzo długo, przez co skrzynia mogła ulec przegrzaniu, a to przyczyniło się do przyspieszonego zużycia podzespołów automatu.

Diagnostyka komputerowa wspiera analizę organoleptyczną oleju

Jeżeli w zlanym oleju mechanik zauważy ślady ciał obcych (np. fragmenty materiałów ciernych sprzęgieł lub hamulców), będzie to sygnał o poważnym uszkodzeniu przekładni. Uzupełnieniem analizy organoleptycznej powinna być diagnostyka komputerowa, która obejmuje odczyt kodów usterek i ocenę parametrów rzeczywistych pracy skrzyni biegów.

Kody błędów, które wskazują na problemy z długim czasem załączania/przełączania poszczególnych biegów, świadczą o przegrzaniu się płytek ciernych sprzęgieł lub hamulców. Nadmiernie wyeksploatowany olej może też mówić o stylu jazdy kierowcy. Częste korzystanie z trybu sportowego skrzyni biegów lub funkcji launch control powoduje bowiem, że olej pracuje w ciężkich warunkach termicznych, co sprzyja jego zużyciu.

źródło: Materiały redakcyjne