• Wypadki z podnośnikami są poważnym zagrożeniem życia i zdrowia dla osób przebywających w warsztacie naprawczym! Co grozi za używanie niesprawnych urządzeń?
• To musisz znać: podstawy prawne dozoru technicznego podnośników. 
• Podnośniki najczęściej stosowane w warsztatach oraz zasadność ich wyboru. Poznaj opinię EXPERTa. 

Dźwignik bez badania odbiorczego Urzędu Dozoru Technicznego (UDT), nieprawidłowa instalacja tego urządzenia, pominięcie jego badań okresowych lub modernizacja przez osoby bez odpowiednich kwalifikacji to nie tylko problem przy kontroli inspektora UDT. To przede wszystkim realne ryzyko utraty zdrowia lub życia mechanika, który pracuje pod uniesionym pojazdem.

Ponadto w razie wypadku właściciel warsztatu naraża się na odpowiedzialność karną, wysokie roszczenia cywilne i niemal pewną odmowę wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Każdy podnośnik stosowany w warsztacie – z wyjątkiem dźwigników stanowiących wyposażenie pojazdu i niewielkich dźwigników przenośnych z napędem ręcznym – musi przejść badanie odbiorcze UDT przed pierwszym uruchomieniem.

Następnie podlega regularnym kontrolom okresowym. Przykład z praktyki warsztatowej doskonale pokazuje, jak pozorne drobiazgi mogą decydować o bezpieczeństwie.

Podczas przygotowań do badania odbiorczego UDT nowo zakupiony podnośnik, który pochodził z rynku azjatyckiego, miał komplet wymaganej dokumentacji – deklarację zgodności CE, instrukcję obsługi w języku polskim i protokół montażowy. Wszystko więc wydawało się być w porządku. Dopiero obowiązkowe pomiary elektryczne, wykonane przez elektryka z uprawnieniami SEP (Stowarzyszenia Elektryków Polskich), ujawniły poważną usterkę – nieskuteczną ochronę przeciwporażeniową, która mogła doprowadzić do tragicznego wypadku.

Podstawy prawne dozoru technicznego podnośników 

Podnośniki warsztatowe – określane w przepisach jako dźwigniki o ruchu prostoliniowym – są urządzeniami transportu bliskiego (UTB), które w Polsce podlegają dozorowi technicznemu. Podstawą tego nadzoru jest Ustawa z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (tekst jednolity: DzU z 2024 r., poz. 1194). Określa ona obowiązki właścicieli i użytkowników dźwigników oraz kompetencje inspektorów UDT.

Szczegółowe wymagania techniczne oraz eksploatacyjne, w tym zasady wykonywania napraw, modernizacji i częstotliwość badań, określa Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego (DzU z 2018 r., poz. 2176).

Poznaj zdanie EXPERTa, który odpowiada na pytanie:
Czy doposażenie podnośnika samochodowego w dodatkowe ramiona, adaptery lub zestawy do pojazdów elektrycznych wymaga zgłoszenia do UDT i ponownego badania?

Dlaczego podnośniki podlegają tak szczegółowej regulacji?

Wyjaśnienie tkwi w ich definicji. Zgodnie z rozporządzeniem dźwignik to urządzenie przeznaczone do pionowego przemieszczania ładunków przy wykorzystaniu napędu elektrycznego, pneumatycznego lub hydraulicznego.

W warunkach warsztatowych tym ładunkiem jest pojazd o masie od kilkuset kilogramów do kilku ton, pod którym przebywają i pracują mechanicy. Oznacza to, że podnośnik jest urządzeniem, którego ewentualna awaria lub nieprawidłowe zabezpieczenie może w ułamku sekundy doprowadzić do wypadku o tragicznych skutkach.

Wyjątek

Z tego powodu każdy podnośnik używany w warsztacie samochodowym podlega dozorowi technicznemu i wymaga wykonywania przeglądów konserwacyjnych przez osoby, które mają odpowiednie uprawnienia zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową. Przepisy dopuszczają wyjątek dla dźwigników przenośnych o ruchu prostoliniowym o udźwigu do 250 kg, objętych dozorem uproszczonym – jednak wyłącznie wtedy, gdy podczas ich użytkowania nie przewiduje się przebywania osób na elemencie przenoszącym obciążenie ani pod podniesionym ładunkiem. Tego rodzaju dźwigniki nie wymagają zgłoszenia do UDT i badań, ale należy zapewnić ich konserwację przez osoby, które mają odpowiednie uprawnienia.

Podnośniki stosowane w warsztatach 

Wybór podnośnika warsztatowego to nie tylko kwestia funkcjonalności, budżetu czy dostępnej przestrzeni. To przede wszystkim decyzja, która musi uwzględniać:

• warunki techniczne,
• wymagania dozoru UDT
• i specyfikę wykonywanych prac.

W praktyce warsztaty korzystają z kilku podstawowych typów podnośników.

• Podnośniki dwukolumnowe – najpopularniejsze w warsztatach. Dwie kolumny i regulowane ramiona umożliwiają bezpieczne podniesienie pojazdu oraz zapewniają bardzo dobry dostęp do podwozia. 
• Podnośniki czterokolumnowe – unoszą pojazd na najazdach opartych na czterech kolumnach. Zapewniają wysoką stabilność i duży udźwig. Często stosowane przy geometrii kół i obsłudze aut dostawczych. 
• Podnośniki jednokolumnowe – kompaktowe urządzenia zajmujące mało miejsca. Sprawdzają się jako dodatkowy podnośnik pomocniczy w przypadku szybkich napraw lub sezonowej wymiany opon.  Podnośniki nożycowe (trapezowe) – umożliwiają pracę z autami o bardzo niskim prześwicie. Występują w wersjach stacjonarnych (montowanych pod posadzką) i przewoźnych. Dzięki niewielkim gabarytom są szczególnie cenione w warsztatach z ograniczoną przestrzenią.
• Mobilne podnośniki kolumnowe – pozwalają podnosić pojazd w dowolnym miejscu warsztatu. Wielokolumnowe zestawy (4, 6 lub 8 kolumn) unoszą nawet ciężkie pojazdy flotowe i dostawcze. 
• Hydrauliczne lub pneumatyczne dźwigniki osi – stosowane głównie do szybkiego unoszenia jednej osi pojazdu. Sprawdzają się w pracach wulkanizacyjnych, serwisach mobilnych i jako urządzenia pomocnicze przy wymianach elementów zawieszenia lub hamulców.

Badanie odbiorcze podnośników 

Każdy podnośnik warsztatowy objęty pełnym lub ograniczonym dozorem technicznym wymaga przeprowadzenia wielu badań i czynności kontrolnych, których celem jest zapewnienie bezpiecznej eksploatacji urządzenia. System nadzoru opiera się na trzech filarach: badaniu odbiorczym przed pierwszym uruchomieniem, cyklicznych badaniach okresowych wykonywanych przez inspektora UDT oraz regularnych przeglądach konserwacyjnych, które przeprowadza uprawniony konserwator.

Przed pierwszym uruchomieniem każdego podnośnika samochodowego – zarówno nowego, jak i sprowadzonego z zagranicy – konieczne jest przeprowadzenie badania odbiorczego UDT. Ma ono potwierdzić prawidłowy montaż urządzenia i zgodność z wymaganiami technicznymi, a także możliwość jego bezpiecznej eksploatacji w warunkach warsztatowych.

Dokumentacja wymagana przy zgłoszeniu urządzenia do badania odbiorczego obejmuje m.in.
1. Dokumenty zasadnicze:

• wniosek o przeprowadzenie badania przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatację, identyfikację i ogólny opis dźwignika (dopuszczalne konfiguracje użytkowania),
• rysunek zestawieniowy podnośnika,
• instrukcję eksploatacji w języku polskim, 
• schematy elektryczne, hydrauliczne lub pneumatyczne – jeśli dotyczą konstrukcji urządzenia.

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Akumulatory

Inteligentne narzędzia i monitorowanie podnoszą bezpieczeństwo

Akumulatory trakcyjne do pojazdów elektrycznych wymagają najwyższej precyzji montażu – każdy błąd może oznaczać awarię wartą dziesiątki tysięcy złotych lub zagrożenie bezpieczeństwa.

Ludzie i komentarze

Zdaniem EXPERTa: Dawid Kosiedowski, Koordynator ds. Rozwoju Rynku ATH-Heinl

Poznaj zdanie EXPERTa: Dawid Kosiedowski, Koordynator ds. Rozwoju Rynku ATH-Heinl, odpowiada na pytanie o doposażenie podnośnika samochodowego i UDT. 

2. Dokumenty uzupełniające:

• szkic sytuacyjny zmontowanego podnośnika, obejmujący rzeczywiste odległości od ścian, przejścia, dojścia i ewentualne elementy osłonowe, schemat zasilania urządzenia, zawierający informacje o rodzaju przewodów zasilających, wielkości i typach zabezpieczeń,
• poświadczenie prawidłowości montażu oraz przeprowadzenia prób funkcjonalnych,
• protokoły pomiarów rezystancji izolacji, uziemień oraz skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, 
• poświadczenie prawidłowości wykonania części konstrukcyjno-budowlanej obiektu związanej z montażem podnośnika (dotyczy posadzki, zakotwień). Badanie odbiorcze kończy się wydaniem decyzji UDT zezwalającej na eksploatację i założeniem księgi rewizyjnej podnośnika.

Rodzaje, zakres badań i przegląd podnośników 

Eksploatacja podnośników warsztatowych podlega rozbudowanemu systemowi kontroli technicznej, który łączy obowiązkowe badania przeprowadzane przez inspektorów UDT z regularnymi przeglądami konserwacyjnymi, wykonywanymi przez uprawnionych konserwatorów. Oba elementy są ze sobą powiązane i mają na celu zapewnienie ciągłej, bezpiecznej pracy urządzenia.

Rodzaje badań technicznych UDT

W trakcie eksploatacji podnośniki samochodowe podlegają czterem rodzajom badań technicznych przeprowadzanych przez inspektorów Urzędu Dozoru Technicznego:

1. Badania okresowe – są wykonywane cyklicznie dla dźwigników objętych pełnym lub ograniczonym dozorem technicznym. Częstotliwość zależy od formy dozoru: pełny dozór – dotyczy dźwigników, w których przypadku podczas eksploatacji przewidziano wchodzenie osób na element przenoszący obciążenie lub przebywanie pod podniesionym pojazdem (dotyczy to zdecydowanej większości podnośników stacjonarnych używanych w warsztatach);

• co 12 miesięcy – dźwigniki objęte pełnym dozorem, w których przypadku podczas eksploatacji przewidziano wchodzenie osób na element przenoszący obciążenie lub przebywanie pod podniesionym pojazdem (dotyczy to zdecydowanej większości podnośników stacjonarnych używanych w warsztatach);
• co 24 miesiące – dźwigniki stałe i przewoźne oraz przenośne do podnoszenia całych pojazdów objętych dozorem ograniczonym;
• co 36 miesięcy – dźwigniki przenośne o udźwigu powyżej 2 ton objętych dozorem ograniczonym. Zakres badania okresowego obejmuje sprawdzenie księgi rewizyjnej i dziennika konserwacji, weryfikację dokumentacji technicznej i protokołów pomiarów, oględziny konstrukcji i elementów dostępnych oraz próby funkcjonowania z obciążeniem kontrolnym.

2. Badania doraźne eksploatacyjne – wymagane m.in. po modernizacji, naprawie istotnych elementów, wymianie zabezpieczeń i zmianie miejsca pracy, która wymaga demontażu, lub gdy urządzenie osiągnęło graniczne parametry resursu.

3. Badania doraźne kontrolne – zakresem odpowiadają badaniom okresowym, ale są wykonywane poza harmonogramem, z inicjatywy organu właściwej jednostki dozoru technicznego (np. w przypadku podejrzenia nieprawidłowości w eksploatacji).

CASE STUDY: podnośnik z rynku azjatyckiego

Do warsztatu trafił nowy podnośnik dwukolumnowy pochodzący z rynku azjatyckiego. Na pierwszy rzut oka wszystko wyglądało wzorowo: poprawnie wypełniona tabliczka znamionowa, deklaracja zgodności CE, instrukcja obsługi w języku polskim, protokół montażu.

Producent zapewniał, że urządzenie spełnia wszystkie normy, a sprzedawca obiecywał „pełną zgodność z UDT”. Przygotowania do badania odbiorczego ujawniły jednak, że kompletna dokumentacja nie zawsze idzie w parze z bezpieczeństwem.

Podczas obowiązkowych pomiarów elektrycznych elektryk z uprawnieniami SEP stwierdził poważne nieprawidłowości w zabezpieczeniach wewnętrznych podnośnika. W skrzynce sterowniczej zainstalowano wyłącznik nadprądowy 32 A o charakterystyce D – typowo stosowany do ochrony obwodów z dużymi prądami rozruchowymi, takich jak silniki o znacznej mocy czy spawarki.

Tymczasem trójfazowy silnik pompy hydraulicznej podnośnika miał moc zaledwie 2,2 kW. Zabezpieczenie 303 D 32 A było rażąco przewymiarowane!

W przypadku wewnętrznego zwarcia lub uszkodzenia uzwojeń silnika wyłącznik mógłby nie zadziałać wystarczająco szybko, narażając instalację na przegrzanie, a w skrajnym przypadku – na pożar. Charakterystyka D (ze względu na wysoką tolerancję na impulsy prądowe) dodatkowo opóźniała reakcję zabezpieczenia, co nie gwarantowało skutecznej ochrony przed skutkami awarii.

Co gorsza, tym samym zabezpieczeniem 32 A producent chronił również gniazdo techniczne 230 V umieszczone na obudowie skrzynki sterowniczej. Oznaczało to, że każde podłączone narzędzie – szlifierka, lampa, prostownik – pracowałoby bez adekwatnej ochrony nadprądowej.

W praktyce zwarcie w urządzeniu podłączonym do tego gniazda mogłoby nie wywołać reakcji zabezpieczenia, doprowadzając do przegrzania przewodów, uszkodzenia sprzętu, a nawet pożaru. Po zgłoszeniu problemu dostawca podnośnika wymienił skrzynkę sterowniczą na wersję zgodną z wymaganiami bezpieczeństwa, wyposażoną w zabezpieczenie główne 25 A o charakterystyce C i w dodatkowy bezpiecznik aparatowy 10 A dla obwodu gniazda 230 V.

Dopiero po tej modernizacji podnośnik spełnił wymagania pomiarów elektrycznych i został zgłoszony do badania odbiorczego UDT. Omówiony przykład pokazuje dobitnie, że podnośnik może mieć oznakowanie CE i pełną dokumentację, a mimo to zawierać poważne błędy konstrukcyjne i instalacyjne, które w warunkach warsztatowych stwarzają realne zagrożenie.

To właśnie badanie odbiorcze UDT i obligatoryjne pomiary elektryczne – a nie deklaracja CE – ujawniają takie nieprawidłowości, zanim dojdzie do tragedii. Podnośnik samochodowy to jedno z najniebezpieczniejszych urządzeń w warsztacie – a jednocześnie jedno z najbardziej lekceważonych.

Znak CE, zapewnienia sprzedawcy czy atrakcyjna cena nie są żadnym wyznacznikiem bezpieczeństwa. Dopiero badanie odbiorcze UDT, pomiary elektryczne, regularne przeglądy konserwacyjne i świadoma eksploatacja decydują o tym, czy mechanik pracujący pod pojazdem wróci zdrowy do domu.

Źródło: Materiały redakcyjne