• Gospodarowanie odpadami w świetle przepisów – co zrobić ze zużytymi olejami i smarami, żeby nie łamać prawa i nie zanieczyszczać środowiska naturalnego? 
• Szkodliwość przepracowanego oleju: skutki długotrwałego narażania organizamu na toksyczne związki zawarte w olejowych odpadach.
• Zużyty olej w warsztacie: jak przechować, jak dalej go przetwarzać. 

Olejami odpadowymi, zgodnie z Ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, są wszelkie mineralne lub syntetyczne oleje smarowe lub przemysłowe, które przestały się nadawać do użytku, do jakiego były pierwotnie przeznaczone. W szczególności są to zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, ale również:

• oleje smarowe,
• oleje turbinowe
• czy oleje hydrauliczne.

Powyżej przywołana ustawa wprost zakazuje zrzutu tego typu olejów odpadowych do wód, gleby lub ziemi, a za złamanie tych przepisów grożą surowe kary administracyjne. Właściciele warsztatów samochodowych, chcąc uniknąć wysokich kar, nie mają więc wyboru i muszą stosować się do tych przepisów.

Poznaj zdanie EXPERTa: Jakie błędy najczęściej popełniają właściciele warsztatów przy magazynowaniu lub przekazywaniu zużytego oleju?

Dlaczego przepracowany olej silnikowy jest aż tak szkodliwy?

Zużyte oleje silnikowe mogą być poważnym zagrożeniem zarówno dla człowieka, jak i dla całej otaczającej nas natury. Ich skład chemiczny ulega bowiem znacznym przemianom podczas eksploatacji w silniku. W efekcie tych przeobrażeń oleje nie mogą być traktowane jako zwykłe odpady czy paliwo opałowe. Właściwe postępowanie z tymi substancjami jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale również koniecznością ze względu na ochronę środowiska i zdrowia publicznego.

Podstawowy skład oleju silnikowego ulega istotnym zmianom w trakcie jego użytkowania. W wyniku wysokich temperatur i procesów spalania w silniku dochodzi do powstawania wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, które mają silne działanie rakotwórcze. Ponadto różnego rodzaju dodatki uszlachetniające – np. związki wapnia, magnezu czy baru – ulegają przemianom chemicznym, przekształcając się w proste sole i w bardziej złożone związki siarczkowe lub tiofosforanowe.

Podczas długotrwałej eksploatacji oleju przedostają się do niego również drobiny metali ciężkich, takich jak:

• ołów,
• mangan,
• nikiel
• czy inne pierwiastki, które pochodzą z elementów silnika (np. z łożysk ślizgowych).

Te metale są wysoce toksyczne i kumulują się w środowisku, powodując długotrwałe szkody. Niewłaściwe gospodarowanie przepracowanymi olejami silnikowymi, w tym przede wszystkim ich wylewanie na ziemię lub do kanalizacji, może doprowadzić do poważnego skażenia gleby i wód gruntowych. Kontakt z przepracowanym olejem, zarówno przez skórę, jak i w wyniku wdychania oparów, może wywoływać liczne niekorzystne efekty zdrowotne. Opary i drobne cząsteczki unoszące się w powietrzu mogą podrażniać drogi oddechowe, powodować kaszel, a w skrajnych przypadkach prowadzić do zapalenia płuc.

Długotrwałe narażenie na toksyczne związki zawarte w oleju (w tym wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i metale ciężkie) zwiększa ryzyko:

• rozwoju nowotworów,
• uszkodzeń układu nerwowego
• oraz schorzeń narządów wewnętrznych, takich jak wątroba czy nerki.

Częstą praktyką – niestety wciąż spotykaną w niektórych warsztatach samochodowych – jest spalanie zużytych olejów np. w piecach. Takie działanie jest wysoce niebezpieczne, ponieważ powoduje emisję toksycznych związków chemicznych do atmosfery, w tym rakotwórczych węglowodorów aromatycznych i metali ciężkich, które przyczyniają się do powstawania smogu. Wdychanie tych zanieczyszczeń zwiększa ryzyko chorób układu oddechowego, krążenia i nowotworów – nie tylko u pracowników danego warsztatów, ale także u okolicznych mieszkańców.

Gdzie i jak oddać przepracowany olej silnikowy? 

Generalnie warsztat samochodowy nie ma żadnego wyboru, jeśli chodzi o dalsze postępowanie z zużytym olejem silnikowym. Ze względu na jego klasyfikację jako odpadu niebezpiecznego przekazanie takiego oleju do dalszego zagospodarowania musi odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także z zachowaniem szczególnych środków ostrożności.

Warsztaty samochodowe mają obowiązek przekazywania zużytego oleju wyłącznie firmom, które mają odpowiednie zezwolenie na zbieranie oraz przetwarzanie odpadów niebezpiecznych. Przy tym każde przekazanie odpadów olejowych powinno być stosownie udokumentowane. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wszelkie próby samodzielnego spalania lub termicznego przetwarzania przepracowanego oleju poza wyznaczonymi instalacjami (spalarnie lub współspalarnie odpadów) są zabronione i podlegają surowym sankcjom prawnym, w tym karze grzywny lub aresztu.

Utylizacja oleju silnikowego może odbywać się wyłącznie w legalnie działających zakładach przetwarzania odpadów. Nieco więcej możliwości w tym zakresie mają prywatne osoby, które samodzielnie dokonują wymiany oleju silnikowego w swoich samochodach. Choć liczba takich domorosłych mechaników zmniejsza się z roku na rok, to wciąż taka grupa jest obecna w naszym społeczeństwie. Również oni stykają się z problemem utylizacji przepracowanego oleju silnikowego.

Zużyty olej w niewielkich ilościach można w teorii oddać do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), które funkcjonują w wielu gminach – choć, jak pokazuje praktyka, nie wszystkie takie punkty chętnie przyjmują olej od kierowców. Warto więc sprawdzić, czy dany PSZOK go przyjmuje i w jakiej ilości. W teorii najłatwiej oddać zużyty olej w warsztacie samochodowym. Serwisy często przyjmują go od swoich klientów, nawet jeśli wymiana oleju nie była przeprowadzona w danym warsztacie.

Czasami również niektóre sklepy motoryzacyjne, które zajmują się handlem olejami silnikowymi, oferują możliwość oddania zużytego oleju przy okazji zakupu nowego. Nie jest to jednak regułą i zależy od polityki danego punktu. W tym kontekście warto również mieć świadomość, że nie tylko zużyte oleje muszą zostać odpowiednio zutylizowane. Również wszystkie materiały, które miały kontakt z olejem silnikowym – takie jak:

• filtry,
• szmatki,
• ręczniki papierowe
• czy opakowania –

zalicza się do odpadów niebezpiecznych. Powinny być więc gromadzone oddzielnie, przechowywane w szczelnych pojemnikach, a następnie oddawane do specjalistycznych podmiotów, które zajmują się utylizacją odpadów olejowych.

Przechowywanie przepracowanych olejów silnikowych w warsztacie 

Ponieważ przeciętny warsztat samochodowy dokonuje wymiany olejów silnikowych każdego dnia, a odbiór zużytych olejów następuje co jakiś czas, bardzo ważna jest też kwestia odpowiedniego przechowywania przepracowanego oleju. Do czasu jego przekazania warsztat musi zadbać o jego odpowiednie zabezpieczenie. Niewłaściwe magazynowanie przepracowanych olejów również może bowiem prowadzić do poważnych zagrożeń środowiskowych i utrudniać ich dalsze zagospodarowanie.

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Inne

4 nieoczywiste warsztatowe odpady do utylizacji

Oleje i inne środki smarne, akumulatory czy opony to najpopularniejsze odpady, które warsztaty powinny przekazywać do profesjonalnej utylizacji. Okazuje się, że w tej grupie jest o wiele więcej produktów.

Oleje i smary

Co napędza zmiany na rynku olejów w 2025 r.

Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii motoryzacyjnych, zwłaszcza konstrukcji silników, stale zmieniają się też wymagania dotyczące olejów silnikowych. 

Obowiązujące przepisy nakładają więc na przedsiębiorców liczne wymagania techniczne i organizacyjne, które wiążą się z przechowywaniem niebezpiecznych odpadów. Zgodnie z aktualnym prawem przepracowany olej powinien być przechowywany w szczelnych, wytrzymałych zbiornikach, które wykonano z materiałów odpornych na działanie substancji ropopochodnych i ogień. Najlepiej do tego celu stosować oryginalne opakowania po oleju lub specjalne zbiorniki, które są przeznaczone do przechowywania substancji niebezpiecznych.

Taki pojemnik musi być szczelnie zamknięty, stabilny i opisany – tak żeby wykluczyć ryzyko rozlania czy pomyłki podczas użytkowania, a także by uniemożliwić przedostanie się do jego wnętrza wody deszczowej lub innych zanieczyszczeń. Bardzo ważne jest, żeby zbiorniki umożliwiały odprowadzanie ładunków elektrostatycznych, co minimalizuje ryzyko zapłonu. Zbiorniki na zużyty olej muszą stać na utwardzonej, nieprzepuszczalnej powierzchni, zabezpieczonej przed przenikaniem substancji do gruntu i przed wpływem warunków atmosferycznych. Zaleca się, żeby miejsce magazynowania było zadaszone i wyposażone w odpowiednie środki do szybkiego usuwania ewentualnych wycieków.

Zbiorniki, zlewarki i systemy do transferu oleju 

W praktyce warsztatowej najlepiej sprawdzają się specjalistyczne, dwupłaszczowe zbiorniki z polietylenu, które charakteryzują się wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne i czynniki atmosferyczne. Ich konstrukcja zapewnia podwójną ochronę przed wyciekiem – nawet w przypadku uszkodzenia jednej warstwy, druga uniemożliwia przedostanie się oleju do środowiska. Dodatkowo nowoczesne zbiorniki wyposażone są w zawory, które zapobiegają przepełnieniu, i we wskaźniki nieszczelności, co pozwala na bieżąco monitorować stan techniczny urządzenia. Dzięki temu nie ma konieczności stosowania osobnych wanien wychwytujących ani dodatkowych zabezpieczeń. Pojemność takiego zbiornika warto dostosować do skali działalności warsztatu i do częstotliwości oddawania przepracowanych olejów. Dzięki temu łatwiej jest zarządzać ilością olejów gromadzonych w warsztacie.

Żeby usprawnić proces zbierania odpadu, warsztaty powinny być wyposażone także w profesjonalne zlewarki i systemy, które umożliwiają bezpieczny transfer oleju do zbiornika magazynowego. W ten sposób ogranicza się ryzyko rozlania oleju, a także ułatwia utrzymanie porządku w warsztacie. Bardzo ważnym aspektem, który wiąże się z przechowywaniem odpadów olejowych, jest niedopuszczanie do mieszania przepracowanego oleju z innymi odpadami – takimi jak:

• rozpuszczalniki,
• paliwa
• czy odpady zawierające PCB.

Zanieczyszczenie oleju innymi substancjami utrudnia bowiem jego późniejszą regenerację lub recykling, a w niektórych przypadkach uniemożliwia dalsze wykorzystanie. Każdy pojemnik powinien być więc wyraźnie oznakowany i przeznaczony wyłącznie do przechowywania zużytego oleju silnikowego.

Możliwości ponownego wykorzystania przepracowanego oleju silnikowego 

Rola warsztatu samochodowego w procesie zagospodarowania przepracowanego oleju silnikowego kończy się wraz oddaniem go do uprawionego podmiotu. Sam proces utylizacji odpadów olejowych właściwie dopiero wówczas się jednak zaczyna. Zużyty olej jest bowiem cennym surowcem wtórnym, który – poddany specjalistycznym procesom – może wrócić do obiegu gospodarczego w różnych formach. Pozwala to:

• ograniczyć zużycie ropy naftowej,
• zmniejszyć emisję CO₂ do atmosfery
• i zredukować ilość odpadów niebezpiecznych.

Regeneracja oraz rerafinacja

Produkcja olejów bazowych z regeneracji jest tańsza i mniej energochłonna niż wytwarzanie ich z surowców pierwotnych. Najbardziej efektywną oraz ekologicznie uzasadnioną metodą zagospodarowania zużytych olejów silnikowych jest ich regeneracja, a w szczególności rerafinacja. Proces ten polega na głębokim oczyszczeniu przepracowanego oleju, usunięciu zanieczyszczeń mechanicznych, wody i związków chemicznych, a następnie na przetworzeniu go w wysokiej jakości olej bazowy.

W optymalnym scenariuszu rerafinacja pozwala uzyskać oleje o parametrach porównywalnych z produktami, które są otrzymywane bezpośrednio z ropy naftowej, ale przy znacznie niższym zużyciu energii i surowców naturalnych. Dla zobrazowania: z jednej tony zużytego oleju można wyprodukować nawet 4-krotnie więcej oleju bazowego niż z tej samej ilości ropy naftowej, a proces ten wymaga nawet do 30% mniej energii. Oprócz rerafinacji zużyty olej może być wykorzystywany jako źródło energii w ramach tzw. recyklingu energetycznego.

Przebieg utylizacji, procesy oczyszczania oleju 

Tego typu utylizacja powinna się jednak odbywać wyłącznie w wyspecjalizowanych instalacjach przemysłowych, wyposażonych w zaawansowane systemy filtracji i spalania w bardzo wysokich temperaturach. Pozwala to na skuteczne rozkładanie i wychwytywanie szkodliwych substancji, co minimalizuje wpływ na środowisko. Należy podkreślić, że popularne na rynku piece warsztatowe nie spełniają tych wymogów ani nie są dopuszczone do spalania przepracowanego oleju we własnym zakresie.

Przepracowany olej może być również poddany procesom oczyszczania:

• takim jak filtracja,
• wirowanie
• czy odparowanie pod próżnią.

W wyniku tych zabiegów można uzyskać środki smarne niższej klasy lub komponenty paliwowe, jednak ich zastosowanie jest ograniczone i ściśle regulowane przepisami. Odpowiednia utylizacja przepracowanych olejów silnikowych w warsztatach samochodowych to nie tylko wymóg prawny, ale także wyraz odpowiedzialności za środowisko i bezpieczeństwo pracowników. Warsztaty samochodowe, przekazując zużyty olej do wyspecjalizowanych podmiotów, przyczyniają się do zamykania obiegu surowców i realizacji zasad gospodarki cyrkularnej.

Źródło: Raven Media