• Jakie są dodatki uszlachetniające do olejów silnikowych? Co zyskujemy dzięki unikatowym składnikom w tych preparatach? Analiza parametrów w dodatkach.
• Podział olejów silnikowych ze względu na klasę lepkości.
• Co powinien wziąć pod uwagę mechanik samochodowy, przy wyborze oleju silnikowego? 

Oleje silnikowe stały się integralną częścią strategii producentów olejów w zakresie ochrony silnika, oszczędzania paliwa i ograniczenia emisji zanieczyszczeń. Żeby osiągnąć wyznaczone cele, producenci olejów opracowują własne, często unikalne receptury baz olejowych i dodatków.

Nawet u jednego producenta oleju można znaleźć oleje o takiej samej klasie lepkości, które mogą występować w kilku wersjach różniących się właściwościami. Te różnice wynikają z różnych formuł, zastosowanych dodatków, procesów produkcyjnych lub przeznaczenia produktu. W rezultacie można zauważyć zwiększenie dostępu do różnorodnych specjalistycznych olejów silnikowych, ale także pewne zamieszanie wokół zaleceń, które dotyczą ich aplikacji.

Dodatki do olejów silnikowych 

Stosowanie przez producentów dodatków uszlachetniających do olejów silnikowych jest uzależnione zarówno od wymagań technicznych konkretnych typów silników, jak i od obowiązujących norm jakościowych. Dodatki starannie dobrano i opracowano, żeby zapewnić optymalną ochronę i wydajność silników oraz zapobiegać ich zużyciu i degradacji. Dzięki swoim właściwościom dodatki uszlachetniające do olejów umożliwiają lepsze smarowanie wewnętrznych elementów silnika i usuwają zanieczyszczenia.

Chronią też metalowe powierzchnie silnika przed korozją i rdzewieniem. Mechanicy warsztatów samochodowych mogą więc być pewni, że wybrane oleje silnikowe są odpowiednio dopasowane do pojazdów i zapewniają optymalne działanie jednostek napędowych. A to przekłada się na większe zaufanie klientów i lepszą reputację warsztatu.

Dodatki uszlachetniające do olejów silnikowniach są niezwykle różnorodne i pełnią wiele różnych funkcji, które są dostosowane do specyficznych potrzeb silnika. Wśród najczęściej używanych dodatków można wyróżnić:

• Detergenty dyspergatory – zapobiegają powstawaniu osadów, nagaru i zanieczyszczeń podczas starzenia się oleju. Dzięki ich zastosowaniu olej pozostaje czysty i skutecznie chroni silnik przed zanieczyszczeniami.
• Depresatory – mają zastosowanie w olejach silnikowych mineralnych. W niskich temperaturach pomagają utrzymać płynność oleju, zapobiegając w ten sposób krystalizacji lub wytrąceniu się składników oleju.
• Dodatki smarnościowe – ograniczają tarcie między ruchomymi częściami silnika. Działają poprzez zmniejszenie zużycia powierzchni tarcia podczas umiarkowanych obciążeń, a także zapobiegają „zespawaniu” się tych elementów w przypadku wystąpienia między nimi ekstremalnie dużych nacisków.
• Modyfikatory lepkości (wiskozatory) – zwiększają i utrzymują stałą lepkość oleju w szerokim zakresie temperatur, co zapewnia właściwe smarowanie zarówno w niskich, jak i wysokich temperaturach.
• Inhibitory korozji i rdzewienia – zapobiegają korozji metalowych powierzchni silnika, chroniąc je przed rdzewieniem i uszkodzeniami spowodowanymi działaniem korozyjnych produktów kwaśnych, które mogą powstać w wyniku zanieczyszczenia oleju.
• Przeciwutleniacze – chronią olej przed procesem utleniania się podczas eksploatacji silnika. Utlenianiu sprzyjają wysokie temperatury i możliwe katalityczne działanie metalowych powierzchni tarcia procesowi.
• Środki przeciwpienne (antyspieniacze) – redukują nadmierne pienienie się oleju podczas pracy silnika. Ich głównym zadaniem jest obniżenie napięcia powierzchniowego między pęcherzykami powietrza a olejem, co wpływa na ich szybkie pękanie. Dzięki temu pomagają utrzymać skuteczność smarowania i chronią silnik przed potencjalnymi uszkodzeniami.

Zdaniem EXPERTa

Marcin Majcher
DIFF, Dystrybutor MILLERS OILS w Polsce 

Jakie są główne zalety i ograniczenia dodatków stosowanych w olejach silnikowych, szczególnie w kontekście ochrony silnika i kompromisu z ekologią? Jakie kluczowe parametry powinien wziąć pod uwagę mechanik samochodowy przy wyborze oleju silnikowego, aby uniknąć błędów?

Wprowadzenie, niemal 20 lat temu, olejów o obniżonych poziomach popiołów siarczanowych (MID SAPS i LOW SAPS) spowodowało konieczność rezygnacji lub ograniczenia stosowania niektórych spośród dodatków chroniących pojazd przed zużyciem. Dotyczy to np. ZDDP oraz molibdenu. Dodatki te są w dalszym ciągu stosowane w profesjonalnych olejach stosowanych w sportach samochodowych, czy też w olejach do samochodów klasycznych i zabytkowych.

Natomiast nic nie stoi w miejscu i na przestrzeni lat, w olejach MID SAPS / LOW SAPS rozpoczęto stosowanie innych, bardzo zaawansowanych dodatków, które spowodowały, że ich właściwości chroniące pojazd przez zużyciem są bardzo wysokie. Nowoczesne oleje do samochodów osobowych znacznie ewoluowały, a olej z normą ACEA C3 z 2004 r. (do pierwszych aut z DPF) ma znacznie gorsze parametry niż olej spełniający normę ACEA C3 z 2022 r.

Obecnie większym wyzwaniem jest to, że oleje mają coraz niższą lepkość (mniejsze zużycie paliwa > mniejsza emisja). Przy wyborze oleju w nowoczesnym samochodzie kluczowe jest stosowanie środka spełniającego wymaganą normę producenta. Jeśli olej spełnia wymagania, to na pewno nie wyrządzi krzywdy ani silnikowi, ani układowi oczyszczania spalin.

Mając jednak do wyboru kilka olejów z tą samą normą, można pokusić się o użycie tego, który jest atrakcyjniejszy cenowo lub tego, który posiada lepsze parametry – w zależności od preferencji. Więcej informacji o wyborze oleju znaleźć można na stronie millersoils.pl, w artykule: Jak wybrać właściwy olej do samochodu?

Dodatki ZDDP 

Przed wyborem oleju silnikowego warto dokładnie przeanalizować parametry dodatków, które w nim zastosowano, ponieważ mogą one istotnie wpływać na pracę silnika spalinowego. Jednym z kluczowych czynników, które warto rozważyć, są parametry związane z zawartością popiołu siarczanowego, fosforu i siarki (sulfated ash, phosphorus, sulfur – SAPS). Ponieważ znacząco wpływają one na działanie silnika i elementy układu oczyszczania spalin, warto przyjrzeć się bliżej właściwościom olejów, które zawierają te dodatki. Już w latach 90. XX wieku producenci olejów zaczęli zmniejszać ilość dodawanego do ich składu fosforu i cynku. Choć zapobiegały zużywaniu i utlenianiu olejów, miały również negatywny wpływ na wydajność katalizatorów.

Połączenie fosforu i cynku z platyną w katalizatorze prowadziło do obniżenia się jego wydajności i zwiększenia emisji cząstek stałych powyżej dopuszczalnego poziomu. Z kolei taki dodatek do oleju silnikowego jak ditiofosforan cynku (zincdialkyldithiophosphate – ZDDP) zapobiega zużyciu się oleju i przywraca brakujące pierwiastki. Fosfor i cynk pomagają zmniejszyć tarcie i temperaturę oleju, co zapewnia ochronę metalowych elementów w punktach styku pod dużym obciążeniem, takich jak wałki rozrządu i krzywki.

Dodatkowo działają one jako przeciwutleniacze, co przyczynia się do wydłużenia żywotności oleju. Starsze pojazdy, ze względu na większą liczbę trących się o siebie metalowych części silnika, mogą więc skorzystać z takiego dodatku w oleju, jakim jest ZDDP. Warto jednak pamiętać, że ditiofosforan cynku zawiera popiół, który może negatywnie wpływać na katalizatory samochodowe. Powinno się więc stosować ZDDP tylko w pojazdach bez katalizatorów.

Oleje silnikowe SAPS 

Oleje silnikowe można podzielić ze względu na klasę lepkości, skład chemiczny, rodzaj zastosowanej bazy i na zastosowanie. Jednym z istotnych czynników, który warto wziąć pod uwagę przy wyborze oleju – szczególnie do samochodów wyposażonych w filtry cząstek stałych – są jednak także właściwości związane z zawartością popiołu siarczanowego, fosforu i siarki (SAPS).

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Oleje i smary

Profesjonalne przepłukiwanie może zastąpić naprawę

Liczba samochodów wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów nieustannie rośnie. Olej przekładniowy starzeje się w nich tak samo, jak olej silnikowy i powinien być regularnie wymieniany. 

Hamulce i zawieszenie

Test hamulców w samochodach z napędem 4×4

Mimo że pojazdy z napędem na cztery koła mają taki sam układ hamulcowy jak pojazdy z napędem na przednie lub tylne koła, testy ich hamulców się różnią.

Ze względu na zawartość związków SAPS oleje silnikowe dzieli się na 3 klasy:

1. Low SAPS (niskosiarkowe) – charakteryzują się bardzo niską zawartość popiołu siarczanowego (≤ 0,5%), fosforu (0,05%) i siarki (≤ 0,2%), co czyni je odpowiednimi do pojazdów z filtrami cząstek stałych (diesel particulate filter – DPF, gasoline particulate filter – GPF). Tego typu oleje zaleca się do nowoczesnych silników wysokoprężnych i benzynowych, które są wyposażone w zaawansowane systemy kontroli emisji spalin.

2. Mid SAPS (średniosiarkowe) – zawierają umiarkowane ilości popiołu siarczanowego (≤ 0,8%), fosforu (0,07–0,09%) i siarki (≤ 0,3%), co sprawia, że mają szersze zastosowane niż oleje low SAPS. Nadają się również do stosowania w samochodach z katalizatorami Euro 6, zapobiegając ich przedwczesnej niedrożności i zapewniając równowagę między ochroną silników a działaniem filtrów oczyszczania spalin.

3. Full SAPS (wysokosiarkowe) – nie zawierają limitów ilościowych dla popiołów siarczanowych, fosforu i siarki. Przeznaczone są do pojazdów ze starszymi silnikami lub silnikami wysokoprężnymi, które nie są wyposażone w filtry DPF lub GPF. Oleje low SAPS, dzięki bardzo niskiej zawartości popiołu siarczanowego, przyczyniają się do ograniczenia emisji cząstek stałych, które w samochodach bez katalizatora mogą osadzać się w układzie wydechowym lub być uwalniane do otoczenia.

W pojazdach wyposażonych w filtr cząstek stałych przekłada się to na mniejsze gromadzenie się osadów popiołu, co wydłuża żywotność filtra i zmniejsza liczbę jego regeneracji. Oleje tej klasy nadają się również do samochodów z katalizatorami, a także pojazdów z silnikami benzynowymi z trójdrożnymi katalizatorami. Pozostawiają bowiem mniej resztek, które mogą potencjalnie zanieczyścić urządzenia układu oczyszczania spalin.

Oleje low SAPS mogą też zapewnić nowoczesnym silnikom dłuższą żywotność. Z kolei oleje mid SAPS są często stosowane jako alternatywa dla olejów low SAPS i full SAPS. Kluczową cechą tych olejów jest umiarkowana zawartość popiołu siarczanowego, fosforu i siarki, co sprawia, że są wszechstronniejsze niż oleje low SAPS. Dzięki zmniejszonej zawartości popiołu oleje mid SAPS nadają się do silników wyposażonych w filtry cząstek stałych. Ich lepkość i specjalne dodatki uszlachetniające, które przyczyniają się do zmniejszenia zużycia paliwa.

Produkt zalecany jest do silników zgodnych z przepisami EURO VI i EURO, dotyczących emisji zanieczyszczeń. Oleje mid SAPS są również często stosowane w samochodach, które nie są objęte wyłącznie wymaganiami dotyczącymi niskiej zawartości popiołu siarkowego, ale wymagają większej ochrony niż zapewniana przez oleje full SAPS.

Natomiast oleje full SAPS charakteryzują się wysoką zawartością popiołu siarkowego, fosforu i siarki. Są przeznaczone głównie do starszych silników benzynowych i wysokoprężnych. Zapewniają doskonałą ochronę przy wysokich obrotach i temperaturach pracy silnika, a także skuteczne działanie w długich interwałach między wymianami oleju (zgodnie z zaleceniami producentów pojazdów europejskich).

Oleje full SAPS nie są jednak odpowiednie do silników wyposażonych w filtry cząstek stałych. Ilość dodatków SAPS różni się zależnie od specyfikacji oleju silnikowego. Producenci oleju dobierają je na podstawie:

• konstrukcji silnika,
• zastosowanego urządzenia oczyszczającego spaliny,
• a także określonych przez producentów samochodów interwałów wymiany oleju.

Specyfikacje olejów dla silników wolnossących lub turbodoładowanych silników benzynowych mogą różnić się od specyfikacji dla silników wysokoprężnych z urządzeniami do oczyszczania spalin lub bez tych urządzeń.

Oleje silnikowe European Car Formula

To linia produktów opracowana przez firmę AMSOIL – jednego z głównych producentów olejów silnikowych i smarów w branży olejowej. Oleje silnikowe European Car Formula są zoptymalizowane pod kątem spełnienia specyfikacji i wymagań europejskich producentów samochodów, takich jak Mercedes-Benz, Volkswagen, BMW, Audi, Porsche i inne.

Syntetyczne oleje tej serii zostały wyprodukowane z myślą o nowoczesnych silnikach benzynowych i wysokoprężnych, a także są kompatybilne z filtrami cząstek stałych (DPF, GPF). Oleje European Car Formula są dostępne w różnych klasach lepkości i spełniają najwyższe standardy jakościowe. Ich formuły mogą zawierać specjalne dodatki, które:

• zapewniają optymalną ochronę silnika,
• redukcję zużycia paliwa
• i zminimalizowanie emisji zanieczyszczeń.

Precyzyjnie wyważona receptura uwzględnia potrzeby nowoczesnych urządzeń do oczyszczania spalin. Oleje silnikowe European Car Formula często zawierają średnie lub wysokie poziomy SAPS ze względu na długie okresy między wymianami oleju, które są zalecane przez europejskich producentów.

Klasyfikacja olejów silnikowych 

Europejskie normy, które dotyczą olejów silnikowych, ustala Europejskie Stowarzyszenie Producentów Pojazdów Samochodowych (European Automobile Manufacturers’ Association – ACEA). Normy ACEA, podobnie jak normy Amerykańskiego Instytutu Naftowego (American Petroleum Institute – API), klasyfikują jakościowo oleje silnikowe przeznaczone do stosowania w samochodach z silnikami benzynowymi i wysokoprężnymi.

Uwzględniają też dodatkowe parametry, które dotyczą poziomu emisji zanieczyszczeń i zużycia paliwa. Na opakowaniach olejów, które spełniają wymagania norm europejskich, oprócz oznaczenia API i specyfikacji producenta można znaleźć także klasyfikację ACEA, która podzielona jest na klasy A, B, C i E oznaczające:

• Klasa A – określa wymagania dla silników benzynowych w samochodach osobowych;
• Klasa B – dotyczy norm dla silników wysokoprężnych (Diesla) w samochodach osobowych i dostawczych;
• Klasa C – tyczy się pojazdów wyposażonych w nowoczesne układy oczyszczania spalin (m.in. filtry cząstek stałych), które wymagają specjalnych olejów silnikowych. W zależności od dopuszczalnej zawartości fosforu, siarki oraz popiołu siarczanowego, dzieli się je na Low SAPS i Mid SAPS.
• Klasa E – odnosi się do wymagań dla silników wysokoprężnych w samochodach ciężarowych.

Przy określaniu lub wyborze olejów silnikowych do każdego pojazdu głównym punktem odniesienia jest instrukcja obsługi pojazdu. Zawiera ona nie tylko informację na temat fabrycznie zastosowanego oleju silnikowego, ale często także informacje pomocnicze, które mogą być przydatne przy zmianie oleju.