Zużycie i utrata oleju

Zużycie i utrata oleju Adobe Stock – sirichai
Bogdan Kruk
16.3.2023

Olej silnikowy jest jednym z najważniejszych płynów eksploatacyjnych. Choć większość kierowców jest tego świadoma, tylko nieliczni regularnie sprawdzają jego poziom. Kiedy lampka kontrolna zasygnalizuje niski poziom oleju, pojawia się wielkie zaskoczenie.

  • Zużycie oleju może mieć różne przyczyny i nie zawsze może oznaczać konieczność naprawy samochodu
  • Jakie uszkodzenia mogą mieć wpływ na nadmierne zużycie oleju silnikowego
  • Co zrobić żeby auto nie brało oleju

Jeśli mechanik samochodowy zamierza szukać przyczyn spadku poziomu oleju, musi odróżnić kwestię zużycia oleju od jego ubytku. Przez zużycie oleju silnikowego rozumie się sytuację, kiedy określona ilość płynu dostaje się do komory spalania, gdzie ulega spaleniu lub „koksuje”. Ubytek oleju obejmuje natomiast wszelkie wycieki przez nieszczelności z silnika, które można łatwo rozpoznać na podstawie zewnętrznych objawów.

Zużycie oleju nie zawsze należy uważać za usterkę. To bardziej złożone zagadnienie i może mieć wiele przyczyn.

Mając na uwadze konstrukcję nowoczesnych silników, pewne zużycie oleju silnikowego jest zjawiskiem zupełnie normalnym. Szczególnie w przypadku nowych pojazdów zużycie oleju w okresie docierania może być wyższe, ponieważ tłoki nowoczesnych silników są często wyposażone w pierścienie zgarniające olej o bardzo niskim naprężeniu (zapewniającym niewielkie tarcie wewnętrzne).

Pierścienie zgarniające mają 2 progi zgarniające. Między nimi znajdują się szczeliny wzdłużne lub otwory, którymi zgarnięty olej odprowadzany jest do wewnętrznej strony tłoka, a następnie opada do miski olejowej.

Docieranie nowych silników i silników po remoncie stosuje się w celu dopasowania powierzchni roboczych pierścieni do powierzchni roboczych cylindrów. Jazda z zachowaniem określonych zasad docierania silnika powinna obejmować dystans 2000–3000 km. Po tym przebiegu zużycie oleju silnikowego powinno być zauważalne niższe. Jeśli jednak silnik zużywa więcej oleju, niż deklaruje jego producent, przyczyny zużycia należy szukać indywidualnie.

Luz łożysk w turbosprężarce

Dość częstą przyczyną nadmiernego zużycia oleju są uszkodzone łożyska ślizgowe lub pierścienie uszczelniające w turbosprężarce. Jeśli pojawi się duży luz w łożyskach, pierścienie uszczelniające nie będą w stanie uszczelniać wałka wirnika. Olej silnikowy zostanie zassany przez turbinę i spalony w komorze spalania. Podczas jazdy łożyska w turbosprężarce narażone są na obciążenia. Przyczyną ich zużycia jest zazwyczaj duży przebieg silnika, zanieczyszczony lub niewłaściwy olej silnikowy, a także niewystarczające smarowanie. Uszkodzenie pierścieni uszczelniających może być spowodowane zbyt wysoką temperaturą spalin.

W wielu przypadkach przyczyną nieprawidłowego smarowania może być również przewód powrotu oleju z turbosprężarki do bloku silnika. Jeżeli zrobi się zbyt gorąco, olej w przewodzie ulegnie przegrzaniu. Powodem nadmiernego przegrzania może być zła jakość oleju lub niewłaściwe chłodzenie całego bloku silnika. 

Niepotrzebne przegrzanie oleju mogą też spowodować nieprawidłowo poprowadzone przewody powrotne, które znajdują się zbyt blisko np. kolektora wydechowego, przewody z uszkodzoną izolacją lub niewłaściwie zamontowane płyty termoizolacyjne. Niedrożny przewód powrotny uniemożliwia z jednej strony dostateczne smarowanie turbosprężarki, a z drugiej – bezciśnieniowy powrót oleju do miski olejowej. Powstałe w ten sposób wysokie ciśnienie oleju doprowadza do wycieku oleju na łożyska wirnika turbosprężarki. Olej, który dostanie się do kanału dolotowego, jest wciągany do komory spalania razem z powietrzem dolotowym i ulega spaleniu.

Nieszczelny układ dolotowy

Aby dotrzeć do komory spalania, zasysane powietrze musi pokonać długą drogę, na której znajduje się wiele miejsc łączenia, wykonanych z użyciem uszczelek lub gumowych węży. W przypadku rozszczelnienia połączeń nastąpi zassanie przez powstałe nieszczelności zanieczyszczonego powietrza, a wraz z nim cząstek stałych. Niewystarczająca filtracja powietrza dolotowego z powodu brakujących, uszkodzonych lub nieodpowiednich filtrów powietrza wywołuje ten sam efekt.

Dostające się w ten sposób do cylindra zanieczyszczenia szybko prowadzą do powstania tarcia mieszanego, a tym samym do większego zużycia powierzchni roboczej cylindra, tłoków i pierścieni tłokowych. Powstałe w ten sposób nieszczelności powodują wzrost zużycia oleju silnikowego.

Zużyta uszczelka trzonka zaworu

Zadaniem uszczelki trzonka zaworu jest zabezpieczenie prowadnicy zaworu przed przedostawaniem się oleju. Jeśli luz między zaworem a prowadnicą zaworu jest zbyt duży lub uszczelka trzonka zaworu została uszkodzona podczas montażu, w tym miejscu wycieknie więcej oleju. Płyn przedostanie się do układu dolotowego lub wydechowego i zostanie spalony lub wydalony. Zaleca się wymianę uszczelek przy każdej naprawie głowicy cylindra, ponieważ ulegają one zużyciu. Po pewnym czasie materiał, z którego są wykonane uszczelki, starzeje się i traci elastyczność.

Błędy w montażu głowicy cylindra

Nieprawidłowo wykonany montaż głowicy cylindra może doprowadzić do odkształcenia poszczególnych elementów. To może spowodować nieszczelności w układzie olejowym w obszarze komory spalania. Olej przedostaje się wówczas do komory spalania przez kanały doprowadzające olej bez widocznych z zewnątrz ubytków.
Aby uniknąć odkształceń, podczas montażu głowicy cylindrów należy pamiętać, że głowice cylindrów wykonane są ze stopów aluminium, a śruby i uszczelnienie głowicy cylindrów – ze stali. Różna rozszerzalność cieplna powyższych elementów sprawia, że podczas dokręcania śrub należy przestrzegać zaleceń, tzn. zachować kolejność dokręcania śrub, wartości momentów dokręcania i dokręcania kątowego.

Nadciśnienie w komorze silnika

Wszystkie silniki wytwarzają gazy wydmuchowe. Mowa tu o gazach spalinowych, które pod wpływem wysokiego ciśnienia spalania przedostają się przez pierścienie tłoków do skrzyni korbowej. Jeśli wytwarzanie gazów wydmuchowych rośnie z powodu zużycia tłoków, pierścieni i zaworów, w skrzyni korbowej może powstać wysokie ciśnienie, które spowoduje, że olej w całym silniku zostanie przetłoczony przez uszczelki. W związku z tym więcej oleju może zostać wtłoczone wzdłuż prowadnicy zaworu do kanału wydechowego lub dolotowego i może spowodować zwiększenie zużycia oleju.

W nieuszkodzonych silnikach ciśnienie w skrzyni korbowej może wzrosnąć  także z powodu przedmuchów gazów, które są spowodowane uszkodzonym zaworem odpowietrzania skrzyni korbowej.

Duża ilość gazów wydmuchowych może też działać jako nośnik dla mgły olejowej, która znajduje się w skrzyni korbowej. Ze względu na większą ilość gazów wydmuchowych więcej mgły jest transportowane do przyłącza wentylacji skrzyni korbowej w przewodzie dolotowym. W ten sposób olej dostaje się do komory spalania, w której ulega spaleniu.

Zbyt wysoki poziom oleju

Zbyt wysoki poziom oleju na skutek pracy rozbryzgowej wału korbowego może przyczynić się do powstania mgły olejowej. Z kolei niewłaściwy, zanieczyszczony lub mocno zużyty olej podczas pracy wału korbowego może spowodować spienienie oleju. Szkodliwa mgła i piana olejowa przedostają się do kolektora dolotowego. Jeśli w instalacji nie ma separatora oleju, mgła i piana olejowa zostaną zassane z układu dolotowego i spalone w komorze spalania. Jednak nawet w silnikach z rozbudowanym systemem separacji oleju układ może stać się nieefektywny z powodu unoszącej się piany olejowej.

Rozcieńczenie oleju

Rozcieńczenie oleju może być także przyczyną zwiększonego zużycia oleju. Jest to spowodowane zakłóceniami w procesie spalania, w którym niespalone paliwo pozostaje w komorze spalania. Jeśli osadza się ono na ściance cylindra, dochodzi do tarcia mieszanego. Skutkiem jest duże i szybkie zużycie tłoków, pierścieni tłokowych i tulei cylindrów.

Możliwe przyczyny rozcieńczenia oleju w silnikach benzynowych:

W samochodach z silnikami Diesla rozcieńczenie oleju silnikowego może być spowodowane przez:

  • uszkodzone lub nieszczelne dysze wtryskowe,
  • nieprawidłowe rozpoczęcie podawania oleju,
  • zbyt dużą wypukłość tłoka,
  • uszkodzenia pompy wtryskowej,
  • częste procesy regeneracji filtra cząstek stałych przy krótkich trasach.

Zastosowanie olejów silnikowych niższej jakości

Zastosowanie nieodpowiedniego lub gorszej jakości oleju silnikowego spowoduje, że praca silnika w całym zakresie eksploatacji nie będzie prawidłowa. Niepotrzebne zużycie silnika wzrasta również podczas rozruchów na zimno lub w trakcie pracy w zbyt wysokich temperaturach.

Olej powinien być zgodny ze specyfikacją producenta pojazdu. Jeśli olej nie ma odpowiednich właściwości, np. z powodu niewystarczających lub nieprawidłowych dodatków, wzrasta ryzyko jego zużycia oraz prawdopodobieństwo uszkodzenia silnika.

Podobnie stanie się, jeśli kierowca zrezygnuje z terminowej wymiany oleju. W silniku pozostanie stary, zanieczyszczany olej, który nie ma już odpowiednich właściwości smarnych.

Uszkodzone pierścienie tłokowe

Pierścienie tłokowe mają wiele zadań i są elementami kluczowymi dla funkcjonowania silnika. Głównym zadaniem pierścieni tłokowych jest uszczelnienie komory spalania, aby olej nie dostawał się ze skrzyni korbowej. Podczas remontu silnika i montażu pierścieni należy przestrzegać procedury montażowej. Nieprawidłowo wykonany montaż pierścieni spowoduje, że nie będą one spełniać funkcji uszczelniania lub będą ją pełnić w ograniczonym zakresie. Olej nie będzie całkowicie zgarniany ze ścian wewnętrznych cylindra, a kiedy dostanie się do komory spalania – ulegnie spaleniu.

Jeśli dodatkowo wystąpią problemy ze spalaniem mieszanki i olej zostanie rozcieńczony, to lepkość i właściwości smarne oleju jeszcze spadną. Spowoduje to także zwiększenie zużycia elementów silnika i wzrost zużycia oleju silnikowego. Montaż niewłaściwych pierścieni i popełnione błędy montażowe mogą zakończyć się awarią silnika.

Najczęstszymi, możliwymi przyczynami nieszczelności mogą być:

  • uszkodzone pierścienie tłokowe,
  • zablokowane pierścienie tłokowe,
  • nieprawidłowo zamontowane pierścienie tłokowe (prawidłowy montaż oznaczeniem G lub TOP do góry),
  • nadmiernie rozciągnięte pierścienie podczas montażu,
  • nieprawidłowo zamontowane pierścienie zgarniające. 

Nadmiarowe szczeliwo

Uszczelniacze są bardzo ważnymi elementami konstrukcyjnymi silnika i zapewniają trwałe uszczelnienie względem siebie różnych układów. W tym celu szczeliwa silnikowe muszą być dokładnie nałożone na powierzchnie styku różnych elementów. Ma to na celu  zapewnienie odporności na wysokie ciśnienia oleju.
Należy mieć na uwadze, że nałożenie zbyt dużej ilości szczeliwa może spowodować powstanie nieszczelności.

Ponadto pozostałości szczeliwa, które zostaną wyciśnięte z uszczelnianych powierzchni do komory silnika, mogą doprowadzić do zanieczyszczenia lub zatkania kanałów olejowych albo kanałów cieczy chłodzącej. Niektóre z dostępnych obecnie szczeliw rozpuszczają się w kontakcie z olejem. Przed zastosowaniem szczeliw należy zwrócić uwagę na ich stabilność termiczną i przeznaczenie.

Ciała obce na powierzchniach uszczelniających

Ciała obce, które znajdą się między uszczelnieniem a elementem konstrukcyjnym, uniemożliwiają poprawne przyleganie uszczelnianych powierzchni.  Mogą też spowodować odkształcenie elementów. W przypadku zastosowania uszczelek płaskich istnieje znacznie większe ryzyko wycieku z powodu zmniejszonego nacisku powierzchniowego. Jeśli szczeliwo zostanie nałożone na uprzednio nieoczyszczone – np. zaolejone – powierzchnie, powstałe w ten sposób połączenie może skutkować miejscowymi nieszczelnościami i wyciekiem oleju. Podobna sytuacja może wystąpić, jeśli nie zostanie dokładnie usunięty stary uszczelniacz.

Uszczelnienia promieniowe 

Uszczelnienia promieniowe wałów składają się z bardzo wytrzymałej konstrukcji metalowej pokrytej tworzywem sztucznym, w której osadzona jest sprężyna z odpornej na korozję stali nierdzewnej. Sprężyna zapewnia wysoką i trwałą elastyczność, kompensuje zużycie wargi uszczelniającej oraz wytwarza określone siły uszczelniające.

Aby zamontowany pierścień uszczelniający działał prawidłowo, należy podczas montażu uszczelnienia zwrócić uwagę na właściwe położenie sprężyny.

Na szczelność uszczelnianych miejsc wpływa również stan pracującego na nim wału. Jeśli wał będzie miał nierówności lub ślady bicia na powierzchni roboczej pierścienia uszczelniającego, naprężenie wstępne sprężyny uszczelniającej nie będzie wystarczające do optymalnego dociśnięcia warg uszczelniających. W takim przypadku powierzchnię roboczą pierścienia uszczelniającego wału korbowego można zregenerować za pomocą dodatkowej tulei wału.

Uszczelnienia promieniowe z reguły nie wytrzymują zbyt wysokiego ciśnienia oleju. Nadmierne ciśnienie w skrzyni korbowej wywiera również nacisk na uszczelnienia i może spowodować powstanie nieszczelności.

Podczas montażu uszczelnień promieniowych należy je wcześniej zwilżyć olejem i postępować zgodnie z instrukcją montażu od producenta.

Uszkodzenie pompy próżniowej

Pompy próżniowe z obrotowymi łopatkami należą do urządzeń wytwarzających podciśnienie. Podobnie jak w przypadku każdej pompy próżniowej istotne jest tu doprowadzanie oleju smarowego. Przy prawidłowo pracującej instalacji przepływ oleju może wynosić 30–60 l/godz. Jeśli w pompie próżniowej uszkodzeniu ulegnie membrana, olej silnikowy może przedostać się do układu próżniowego i spowodować uszkodzenie pompy.  

WARTO WIEDZIEĆ

Powody spadku poziomu oleju w silniku mogą być różne. Podczas poszukiwania przyczyn takiego stanu należy rozróżnić zużycie oleju od jego ubytku. W przypadku zużycia oleju następuje również wypalenie środka smarnego w komorach spalania silnika. Utrata oleju spowodowana jest wydostawaniem się oleju przez nieszczelności w bloku silnika. Wycieki oleju można łatwo zauważyć podczas przeprowadzania oględzin.

O Autorze

Bogdan Kruk

Redaktor miesięcznika „autoEXPERT”

Tagi artykułu

Zobacz również

autoEXPERT 12 2024

Chcesz otrzymać nasze czasopismo?

Zamów prenumeratę