Ewolucja oświetlenia sprawia, że samochody stają się coraz lepiej widoczne i zmniejsza się ryzyko oślepienia kierowców pojazdów, które nadjeżdżają z naprzeciwka. Jednak wraz z rozwojem techniki oświetleniowej rosną też wymagania dotyczące technologii niezbędnej do jej kontrolowania.

Kontrola świateł w ramach badania technicznego

Wprawdzie kontrolę ustawienia oświetlenia i jego ewentualną regulację należałoby wykonywać regularnie, w praktyce bardzo często jest ona przeprowadzana jedynie podczas obowiązkowego przeglądu w stacji kontroli pojazdów. Taka kontrola (sprawdzenie i ocena prawidłowości działania, ustawienia i własności świetlnych świateł zewnętrznych) wchodzi bowiem w zakres okresowego badania technicznego pojazdu i jest narzucona Rozporządzeniem ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z dnia 26 czerwca 2021 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach.

Kontrola oświetlenia samochodu w ramach badań technicznych na SKP powinna obejmować m.in. następujące czynności:

• sprawdzenie liczby i rodzaju używanych świateł oraz ich mocowania,
• kontrola barwy światła,
• kontrola sposobu rozmieszczenia świateł na pojeździe,
• kontrola ich działania,
• kontrola granicy światłocienia i innych parametrów oświetlenia.

Wymagane parametry podczas badania

Prawidłowość ustawienia świateł pojazdu wykonuje się na tzw. ławie pomiarowej za pomocą przyrządów do kontroli ustawienia świateł. Zgodnie z przepisami odchylenie strumienia światła mijania od położenia środkowego w płaszczyźnie poziomej nie może przekroczyć (na 10 m):

• 5 cm w lewo i 20 cm w prawo dla świateł mijania,
• 20 cm w prawo lub w lewo dla świateł drogowych.

Natomiast w przypadku odchylenia w pionie wartości te nie mogą się różnić od wartości nominalnej więcej niż (na 10 m):

• 3 cm w górę i 5 cm w dół dla świateł mijania,
• 5 cm w górę lub w dół dla świateł drogowych.

Kolejnym elementem badania oświetlenia jest pomiar światłości poszczególnych równocześnie włączonych par świateł drogowych. Wykonuje się go przy włączonym silniku za pomocą przyrządu do pomiaru światłości, wykonując obliczenie: 

• sumy światłości, 
• różnicy światłości między lewym a prawym światłem. 

Badania nie można zaliczyć, jeśli światłość co najmniej jednej pary świateł nie osiąga minimum 30 kcd, suma światłości przekracza dopuszczalne maksimum 225 kcd lub różnica światłości w którejkolwiek parze świateł przekracza:

• 30% światłości większej – w przypadku gdy światłość większa przekracza 40 kcd,
• 50% światłości większej – w przypadku gdy światłość większa nie przekracza 40 kcd.

Przyrządy do pomiaru ustawienia i światłości

Wprawdzie część czynności kontrolnych dotyczących oświetlenia mechanik lub diagnosta może wykonać wzrokowo, to uzyskanie szczegółowych informacji o stanie świateł i ich konkretnych parametrach użytkowych wymaga użycia specjalistycznego przyrządu kontrolno-pomiarowego.

Istotne dla dokładności pomiaru jest właściwe przygotowanie stanowiska kontrolnego i samego pojazdu. Pomiar powinien odbywać się na równej i płaskiej powierzchni. W przypadku badania technicznego na SKP dopuszczalne jest odchylenie od poziomu nie większe niż 3 mm/m. Jeśli stacja wykonuje badania pojazdów o dmc powyżej 3,5 t, to maksymalne odchylenie nie powinno przekraczać 4 mm/m. W celu wykonania regulacji wysokości strumienia światła należy się upewnić, czy w oponach jest nominalne ciśnienie powietrza, i czy ręczna regulacja wysokości jest ustawiona w pozycji „0”. 

Początkowo badanie oświetlenia wykonywano na specjalnie oznakowanej ścianie oddalonej od pojazdu o 10 m. Choć obecnie wykorzystuje się w tym celu specjalistyczne urządzenia pomiarowe, to wspomniana metoda wciąż jest prawnie dopuszczona i w niektórych przypadkach stosowana. Naturalnie takie badanie nie zapewnia dostatecznej dokładności pomiaru.

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Rynek

Trudny czas dla SKP

Właściciele stacji kontroli pojazdów od lat postulują o zmianę przepisów, w tym przede wszystkim o modyfikację cenników badań technicznych, które już prawie 18 lat pozostają na tym samym poziomie. Nie dziwi więc, że w obecnej sytuacji rosnących kosztów praktycznie wszystkiego podmioty prowadzące SKP stoją przed poważnymi wyzwaniami związanymi nawet z utrzymaniem się na rynku.

Dostępne dziś na rynku przyrządy kontrolno-pomiarowe umożliwiają pomiar prawidłowości ustawienia świateł mijania, drogowych i przeciwmgłowych, a także pomiar światłości świateł mijania i drogowych. Stosowane urządzenia kontrolne bazują na soczewce, która skupia strumień światła i przenosi go na pomniejszony ekran kontrolny, i w ten sposób symuluje metodę wykorzystującą ścianę oddaloną o 10 m.

Urządzenie kontrolne musi być ustawione w odpowiedniej odległości (uzależnionej od konkretnego urządzenia, z reguły wynoszącej kilkadziesiąt centymetrów) naprzeciwko środka reflektora, z uwzględnieniem dopuszczalnych odchyleń w pionie i poziomie. Następnie reguluje się urządzenie pomiarowe względem źródła światła.

Przeprowadzenie pomiaru kończy się odczytem na cyfrowym wyświetlaczu kontrolnym zintegrowanym z urządzeniem. W przypadku najnowszych urządzeń są one w stanie nie tylko dokonywać sprawdzenia ustawienia świateł, ale również mogą mierzyć np. natężenia światła czy położenie granicy światłocienia. W efekcie mechanik bądź diagnosta, dzięki wprowadzonym wartościom maksymalnym i minimalnym, może od razu stwierdzić, czy światła są ustawione dobrze pod względem geometrycznym, a także, czy świecą z odpowiednią siłą.

Zaawansowane urządzenia mają wiele  funkcjonalności, które z jednej strony ułatwiają przeprowadzenie pomiaru, a z drugiej – zwiększają jego dokładność. Wśród dostępnych rozwiązań można znaleźć np. precyzyjne systemy pozycjonowania soczewki, możliwość regulacji obniżenia świateł przy pomocy pokrętła czy szybką analizę uzyskanych wyników pomiaru.

Nowe urządzenia mają najczęściej lekką, ale stabilną konstrukcję, która ułatwia pozycjonowanie. Do tego mają system jezdny, który umożliwia manipulowanie urządzeniem w pomieszczeniu.

>>>Zestawienie producentów i dystrybutorów wyposażenia SKP<<<

Bardziej wymagające nowoczesne oświetlenie

Testowanie i regulacja świateł halogenowych jest stosunkowo prostą czynnością. Jednak wobec szybkiego postępu technologicznego w systemach oświetleniowych – ksenony, pełne LED-y, matryce, światła laserowe – kontrola i ewentualna regulacja nie są już tak banalne. Chociaż w niektórych przypadkach kontrolę podstawowych parametrów wykonuje się analogicznie, przy użyciu tych samych albo podobnych urządzeń, to już późniejsza regulacja oświetlenia może wymagać ingerencji w elektronikę sterującą oświetleniem i regulację reflektorów testerem diagnostycznym. Trudności może sprawić np. ocena rozkładu świateł mijania w bardziej złożonych oświetleniach LED-owych.

Dlatego też w nowoczesnych systemach oświetleniowych światło z reflektora jest nadal zbierane przez obiektyw, ale następnie rejestrowane przez kamerę CMOS i przetwarzane na komputerze zintegrowanym z urządzeniem lub przesyłane do komputera z oprogramowaniem analizującym zebrane dane. Na koniec na wyświetlaczu urządzenia lub zintegrowanego tabletu pojawia się zdigitalizowany obraz z reflektora, który jest analizowany i oceniany w czasie rzeczywistym przez odpowiednie algorytmy.

Z pomocą kamery CMOS można również dokładniej określić przebieg granicy światłocienia. Wyeliminowany jest bowiem czynnik ludzki, tj. możliwość popełnienia błędu przy odczycie ekranu kontrolnego.