Jak prawidłowo wymieniać klocki hamulcowe?
Odpowiednie serwisowanie i wymiana na czas elementów układu hamulcowego są podstawą bezpiecznej jazdy. O czym zatem należy pamiętać, przystępując do wymiany klocków hamulcowych, które bezpośrednio odpowiadają za zatrzymanie pojazdu w odpowiednio krótkim czasie?
- Klocki hamulcowe są częścią najważniejszego układu bezpieczeństwa w pojeździe.
- Wybierając klocki „aftermarketowe”, powinniśmy zwracać uwagę na idealną zgodność ich kształtu z klockami oryginalnymi.
- Przy doborze klocków hamulcowych należy także brać pod uwagę to, czy klocki wyposażone są w nakładki antywibracyjne „SHIM”.
- Kierunkowe klocki hamulcowe różnią się od standardowych zarówno kształtem, jak i sposobem montażu.
- Skutkiem błędnego montażu klocków hamulcowych, najprościej rzecz ujmując, jest nieprawidłowa praca hamulca.
- Jako główną przyczynę piszczenia klocków hamulcowych wymienia się niewykonanie poprawnego czyszczenia zacisku, w szczególności prowadnic klocka hamulcowego na jarzmie zacisku.
Elektronika we współczesnych samochodach coraz częściej wyręcza kierowców i mechaników oraz podpowiada, kiedy wykonać odpowiednie czynności serwisowe. Podobnie jest w przypadku układu hamulcowego. To czujniki zużycia klocków hamulcowych informują o konieczności ich wymiany. Zastępują tym samym wcześniej stosowane blaszki, które zaczynały hałasować, kiedy grubość okładziny ciernej zmniejszyła się poniżej określonego poziomu. O ile więc kwestia eksploatacyjnego zużycia klocków nie powinna zaskoczyć nikogo, o tyle błędy mogą pojawić się na etapach ich użytkowania.
– Szeroka oferta klocków hamulcowych, które pasują do danego modelu, sprawia, że klient, podejmując decyzje o wyborze produktu, często kieruje się ceną. Dzisiaj rolą warsztatu samochodowego jest informowanie klienta o jakości części zamiennych i różnicach wynikających z ich ceny – podkreśla Tomasz Bińkowski, doradca techniczno-handlowy w Continental Aftermarket&Services.
Producent pojazdu wyposaża go tak, aby połączenie systemów hamulcowych (ABS, ESP) i elementów trących (tarcze, klocki) powodowało jak najkrótszą drogę zatrzymania samochodu w różnych warunkach, przy różnych prędkościach i temperaturach pracy układu hamulcowego. |
Tomasz Bińkowski Doradca techniczno-handlowy w Continental Aftermarket&Services |
Wybór klocków hamulcowych
Klocki hamulcowe są częścią najważniejszego układu bezpieczeństwa w pojeździe. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na ich prawidłowy dobór.
– Przede wszystkim klocki hamulcowe powinno się dobierać według katalogu producenta, uwzględniając markę, model, a nawet sub-model. Może się bowiem zdarzyć, że w zależności od wersji mogą występować klocki o różnych specyfikacjach – wyjaśnia Marcin Kiełczewski, regional product manager w firmie Robert Bosch.
Przed przystąpieniem do wymiany klocków dobrze jest zwrócić uwagę na ogólny stan elementów układu hamulcowego i zawieszenia. Należy skontrolować m.in. czy nie doszło do uszkodzeń mechanicznych i nadmiernego zużycia np. elastycznych przewodów hamulcowych, a także czy nie widać wycieków. |
Marcin Kiełczewski Regional product manager w firmie Robert Bosch |
Dlatego bezpieczniej jest dobierać klocki przez wyszukanie odpowiedniej wersji pojazdu niż poprzez „krosy” (powiązanie numerów) różnych producentów.
– Drugim aspektem, na który należy zwrócić uwagę, jest producent klocków hamulcowych. W kwestii bezpieczeństwa nie warto ryzykować, dlatego lepiej sięgać po komponenty znanych, markowych producentów, które mają wszystkie niezbędne homologacje. W tym miejscu należy też zwrócić uwagę na akcesoria, takie jak blaszki czy sprężynki, które także podlegają zużyciu i konieczna jest ich wymiana podczas montażu nowych klocków – dodaje Marcin Kiełczewski.
Na rynku znajdziemy ogromną liczbę klocków hamulcowych oferowanych przez różnych producentów. Jednak, jak zapewnia Krzysztof Otto, ekspert ds. gamy Eurorepar Groupe PSA w Polsce, absolutna większość z nich spełnia wymagania normy ECE R90. I dodaje: – Wybierając klocki „aftermarketowe”, powinniśmy zwracać uwagę na idealną zgodność ich kształtu z klockami oryginalnymi. To zagwarantuje poprawne przemieszczanie się klocków w prowadnicach zacisków. Pamiętajmy też, że okładzina cierna klocków może być wykonana z różnych mieszanek komponentów i w efekcie możemy spotkać klocki nieco bardziej „twarde” lub „miękkie”.
Choć poprawna praca układu hamulcowego zależy od dobrego stanu wielu elementów, to jednak klocki i tarcze hamulcowe są kluczowe, bo na ich styku odbywa się właściwy proces hamowania. Klocki powinny być równomiernie dociskane całą swoją powierzchnią do tarczy i z taką samą intensywnością w obu kołach osi. |
Krzysztof Otto Ekspert ds. gamy Eurorepar Groupe PSA w Polsce |
Na inną istotną kwestię zwraca uwagę Dominik Chwał, kierownik działu hurtowego w firmie EBC Brakes. W celu dopasowania odpowiedniego klocka hamulcowego w głównej mierze należy skupić się na dwóch parametrach, tj. stylu jazdy kierowcy oraz masie i mocy pojazdu. Ważne jest, czy kierowca najczęściej porusza się w ruchu miejskim, gdzie nie osiąga się wysokich prędkości, ale hamulec cały czas pracuje, czy może dziennie pokonuje setki kilometrów autostradami z wysoką prędkością lub kręte górskie trasy.
Jeżeli pojawił się problem piszczących hamulców, należy zdemontować klocki hamulcowe, dokładnie oczyścić zacisk i ponownie zamontować klocki. W naszej ofercie znajdują się także podkładki antypiskowe, które montuje się na tylną część klocków hamulcowych. |
Dominik Chwał Kierownik działu hurtowego w firmie EBC Brakes |
– W przypadku miejskiej jazdy hamulec nie będzie osiągać wysokich temperatur, dlatego z naszej oferty sugerujmy montaż produktów z serii Ultimax lub GreenStuff. Jeżeli jednak przemieszczamy się z wysokimi prędkościami, sugerujemy klocki o najwyższych odpornościach temperaturowych, takie jak YellowStuff. Również moc i masa pojazdu jest czynnikiem, który powinien skłonić do zakupu produktu z wyższą odpornością temperaturową – wyjaśnia Dominik Chwał.
Wojciech Sokołowski, ekspert techniczny Textar, dodaje, że w przypadku poszukiwań na własną rękę warto skorzystać ze specjalnie do tego stworzonych narzędzi, np. katalogu Brake-book. Na podstawie modelu pojazdu i wersji jego wyposażenia, a nawet rynku przeznaczenia, znajdziemy odpowiednie klocki hamulcowe oraz dodatkowe części, które należy wymienić wraz z nimi, a także instrukcję montażu.
Przy wyborze klocków hamulcowych należy kierować się w pierwszej kolejności ich jakością. Należy też zadbać, aby pochodziły z legalnego źródła. Najlepiej dokonać zakupu w sklepie specjalizującym się w sprzedaży części samochodowych – wtedy z pewnością sprzedawca dobierze odpowiedni produkt. |
Wojciech Sokołowski Ekspert techniczny Textar |
– W ostatnich latach zapotrzebowanie na wyższe osiągi i mniejszą masę nowoczesnych samochodów doprowadziło do zmian materiałowych i wzrostu wykorzystania dodatkowych sposobów przeciwdziałania drganiom. Tylko klocki hamulcowe wyprodukowane zgodnie z technologią OE, fazowane i wyposażone w nakładki tłumiące gwarantują wysoką jakość – zapewnia Arkadiusz Raczyński, inżynier wsparcia technicznego w Delphi Technologies.
Każdy rodzaj klocków hamulcowych Delphi Technologies wyprodukowany jest zgodnie z technologią OE. Trzymilimetrowa warstwa podkładowa modyfikowanego materiału ciernego pochłaniającego dźwięk zapewnia o 83% mniej przypadków występowania hałasu powyżej 70 db. Ponadto działa jak izolacja cieplna i zwiększa wytrzymałość klocków. |
Arkadiusz Raczyński Inżynier wsparcia technicznego w Delphi Technologies |
Dodatkowe elementy
Przy doborze klocków hamulcowych powinniśmy brać pod uwagę także to, czy klocki wyposażone są w nakładki antywibracyjne „SHIM”. Łukasz Skowronek, doradca techniczny w firmie Auto Partner, podkreśla, że brak nakładek może być przyczyną piszczenia klocków, co przekłada się na komfort hamowania.
Należy zdawać sobie sprawę, że na okładziny cierne działają ogromne siły. W samochodach cywilnych między tarczą a klockiem hamulcowym temperatury wynikające z tarcia mogą dochodzić nawet do 500°C. |
Łukasz Skowronek Doradca techniczny w firmie Auto Partner |
Większość klocków powinna mieć w komplecie materiały dodatkowe, takie jak blaszki montażowe czy śruby. W pojazdach, które wyposażono w klocki z akustycznym czujnikiem zużycia, należy zwrócić uwagę, czy nowe klocki rzeczywiści w taki czujnik wyposażono.
Ważną kwestią przy doborze klocków jest również przeznaczenie pojazdu. Właściciele, którzy regularnie korzystają z pełni mocy swojego samochodu, powinni przemyśleć zakup klocków przeznaczonych do dynamicznej jazdy. To rozwiązanie droższe, szybciej się zużywające, ale dające pewność podczas hamowania przy dużych prędkościach. Klocki takie różnią się od standardowych mieszanką, a co za tym idzie – współczynnikiem tarcia.
Poprawny montaż klocków
– Czynności związane z montażem klocków należy przeprowadzić zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu, z wykorzystaniem wszelkich elementów dodatkowych, które znajdują się w komplecie razem z klockami (np. blaszki montażowe) – mówi Łukasz Skowronek.
Według Dominika Chwała poprawny montaż klocków i tarcz hamulcowych można opisać w kilku prostych krokach. Po unieruchomieniu i zabezpieczeniu pojazdu można zdemontować koło. Następnie przechodzimy do demontażu zacisku hamulcowego, klocków hamulcowych i jarzma zacisku. W przypadku wymiany tarcz należy odkręcić śrubę mocującą tarcze i zdemontować zużytą tarczę.
– Podstawową czynnością jest dokładne oczyszczenie piasty hamulcowej, która nie może nosić żadnych śladów rdzy ani uszkodzeń. Przy pomocy czujnika zegarowego należy zmierzyć bicie osiowe piasty, które nie może być większe niż 0,02 mm – tłumaczy przedstawiciel firmy EBC Brakes.
I dodaje, że należy również zweryfikować stan zacisków, czyli osłonek i prowadnic. Jeżeli wszystko jest w porządku, można przystąpić do montażu tarcz hamulcowych. W miejscu styku tarczy i piasty nie można używać żadnego smaru.
– Po założeniu tarczy hamulcowej należy sprawdzić bicie osiowe. EBC Brakes zaleca nieprzekraczanie wartości 0,05 mm. W ostatnim kroku montujemy jarzmo zacisku, nowe klocki hamulcowe i zacisk oraz dokręcamy koło samochodu. Przez pierwsze 300–400 km należy unikać gwałtownego hamowania, aby klocki i tarcze prawidłowo się ułożyły – kontynuuje Dominik Chwał.
Marcin Kiełczewski podkreśla, że zależnie od producenta pojazdu podczas wymiany klocków hamulcowych może być konieczne przeprowadzenie jeszcze innych czynności. Dlatego warto sprawdzić zalecany przebieg naprawy w dokumentacji technicznej.
– Jeżeli jednak nie mamy do niej dostępu, pamiętajmy, aby zwrócić uwagę na odpowiednie wyczyszczenie jarzm oraz zacisków zwłaszcza w miejscach styku z klockami hamulcowymi. Klocki muszą swobodnie przesuwać się bez zakleszczeń. Należy także wyczyścić prowadnice zacisków (jeśli występują) i sprawdzić, czy nie są wykrzywione. Przed ponownym montażem należy nanieść niewielką ilość smaru na końce klocków i miejsca, w których poruszają się w zacisku i jarzmie. W zależności od sugestii producenta wymagane może być posmarowanie również sworzni zacisku – dodaje Marcin Kiełczewski.
Poza dokładnym wyczyszczeniem zacisków (w szczególności prowadnic klocków w jarzmie zacisku) i oceną wytarcia eksploatacyjnego jarzma zacisku należy także zwrócić uwagę na tuleje gumowe. Jak podkreśla Tomasz Bińkowski, tuleje te powinny być wymieniane co 100 tys. km przebiegu lub co drugą wymianę klocków hamulcowych bez względu na stan tulei i elementu stalowego prowadzącego.
Należy także pamiętać o stosowaniu odpowiednich smarów w miejscach do tego przeznaczonych oraz bezwzględnie przestrzegać procedur montażowych producenta pojazdu.
– Zdarzają się bowiem sytuacje, że z powodu niewiedzy stosuje się smary, które nigdy nie powinny się tam znaleźć. Doprowadza to do braku szczeliny roboczej między klockiem a tarczą i w konsekwencji do uszkodzenia tarczy hamulcowej. Wibracje pojawiają się podczas hamowania po przejechaniu kilku tysięcy kilometrów – zauważa Tomasz Bińkowski. I dodaje: – Problemem są również tuleje gumowe niskiej jakości, które powodują identyczny skutek.
Skutki błędnego montażu
Skutkiem błędnego montażu klocków hamulcowych, najprościej rzecz ujmując, jest nieprawidłowa praca hamulca.
– W przypadku klocków kierunkowych będzie to nie tylko piszczenie podczas hamowania, ale także skośne zużycie materiału ciernego klocka ze względu na nierównomierny rozkład sił. Ponadto zmieniona oś siły nacisku klocka i zmniejszona powierzchnia styku z tarczą hamulcową może spowodować jej szybsze przegrzewanie, a w efekcie uszkodzenie termiczne i/lub odkształcenie – mówi Wojciech Sokołowski.
Marcin Kiełczewski wymienia kolejne możliwe skutki błędnego montażu klocków hamulcowych. Jednym z przykładów może być zakleszczenie klocka hamulcowego w jarzmie. W takim przypadku może dojść do ocierania klocka o tarczę hamulcową i przegrzania tych komponentów. Przegrzanie tarczy hamulcowej często prowadzi do jej bicia i do wyraźnego drżenia koła kierownicy podczas hamowania. Może także dojść do tzw. nawęglenia tarczy hamulcowej, co objawia się pulsacją pedału hamulca podczas hamowania.
Według Krzysztofa Otto jakiekolwiek blokowanie klocków w prowadnicach zacisku obniża efektywność hamowania, a także może prowadzić do ściągania pojazdu w jedną ze stron. Elementy niepoprawnie zmontowane będą miały tendencję do szybszego zużywania się, co będzie skutkowało generowaniem zwiększonych kosztów eksploatacji pojazdu.
– Jeśli jako błąd potraktujemy zamontowanie klocków o bardzo niskiej jakości mieszanki ciernej – to taka sytuacja może zwiększyć ryzyko pojawienia się tzw. fadingu, czyli znacznego obniżenia efektywności w czasie kilku kolejnych, występujących dość szybko po sobie hamowań – dodaje Krzysztof Otto.
Arkadiusz Raczyński dodaje, że uszkodzona płyta tylna klocka hamulcowego może świadczyć o tym, że w trakcie montażu użyto nadmiernej siły. O nieprawidłowym montażu mogą świadczyć także nierównomierne zużycie klocków, wyciek płynu hamulcowego, uszkodzenie tłoka czy kleista powierzchnia prowadnic zacisku. Stożkowe zużycie klocków może natomiast sugerować niesprawny zacisk hamulcowy.
Kolejne błędy mogą wynikać ze specyfiki rozwiązań w niektórych markach czy modelach. W wielu modelach japońskich i koreańskich klocki hamulcowe wyposażone są np. w dodatkowe płytki tłumiące drgania. Zazwyczaj występują one pod odrębnym numerem referencji i nie znajdują się w zestawach klocków zgodnych z wymaganiami określonymi przez producenta samochodu.
– Ich brak może doprowadzić do takich samych problemów, jakie występują przy nieprawidłowym montażu klocków kierunkowych. Dlatego trzeba pamiętać, aby przełożyć płytki ze starych klocków – przypomina Wojciech Sokołowski. – Do błędów zalicza się również niewłaściwe lub niewystarczające serwisowanie samego zacisku hamulcowego. Tu kluczową rolę odgrywają odpowiednie smary pozbawione metali i odporne na wysokie temperatury. Należy przy tym pamiętać, że same prowadnice też występują w różnych konfiguracjach i – uwaga – nie wszystkie można smarować. Dlatego serwis układu hamulcowego najlepiej powierzyć specjaliście.
– W najlepszym wypadku źle założone klocki będą hałasować i kierujący zorientuje się, że wymiana została przeprowadzona nieprawidłowo – zauważa Łukasz Skowronek i dodaje, że przy mocnym hamowaniu awaryjnym może dojść do zniszczenia elementów ciernych. Skutki takiego rozwoju sytuacji mogą być różne. – Należy także dodać, że nieprawidłowo założony klocek będzie niszczył tarczę hamulcową, powodując jej nierównomierne ścieranie.
Uwaga na klocki kierunkowe
Kierunkowe klocki hamulcowe różnią się od standardowych zarówno kształtem, jak i sposobem montażu – muszą być montowane z zachowaniem określonego kierunku. Arkadiusz Raczyński sugeruje, aby z tego powodu mechanicy poświęcili czas na sprawdzenie zarówno starych, jak i nowych klocków pod kątem oznaczeń dotyczących ich orientacji. Nieprawidłowy montaż klocków kierunkowych może prowadzić bowiem do drgań podczas hamowania i do pisków o wysokiej częstotliwości.
Według przedstawiciela firmy Bosch w przypadku niewłaściwego zamontowania klocków kierunkowych mogą pojawić się wyraźnie słyszalne piski, które znacznie obniżają komfort jazdy. Dlatego tak ważne jest, aby prace serwisowe na komponentach układu hamulcowego przeprowadzały wykwalifikowane osoby z odpowiednią wiedzą.
Piski i inne hałasy
Piski dochodzące z układu hamulcowego są dość powszechnym problemem i wcale nie muszą być oznaką zużytych klocków. Równie dobrze mogą być następstwem niewłaściwego montażu elementów układu hamulcowego.
– W przypadku błędnego montażu i niewłaściwego oczyszczenia zacisku resztki rdzy, pyłu lub innych zanieczyszczeń doprowadzają do tego, że klocek w zacisku hamulcowym niewłaściwie się układa. W momencie hamowania wpada w drgania, co objawia się popiskiwaniem – wyjaśnia Dominik Chwał.
Jako główną przyczynę piszczenia klocków hamulcowych Tomasz Bińkowski wymienia niewykonanie poprawnego czyszczenia zacisku, w szczególności prowadnic klocka hamulcowego na jarzmie zacisku. Skutkiem tego mogą być drgania, w konsekwencji prowadzące do wspomnianych pisków. Dlatego trzeba pamiętać również o elementach akcesoryjnych, które często nie znajdują się w zakresie dostawy klocków i należy je zamówić osobno.
Drgania mogą być również następstwem wytarcia eksploatacyjnego jarzma. Z kolei niepoprawnie wykonane czyszczenie powierzchni tłoka hamulcowego i przeciwległej powierzchni zacisku może skutkować brakiem równoległości. To także przenosi się na klocki, powodując uszkodzenia i drgania.
– Dlatego warto stawiać zarówno na klocki o jakości OE, jak i rozwiązania identyczne z fabrycznym, jak np. klocki ATE Original lub ATE Ceramic. Są one w procesie produkcji wyposażane w elementy, które mają na celu tłumienie drgań, powstających podczas docisku klocka do tarczy hamulcowej – doradza Tomasz Bińkowski.
Również na kwestię jakości klocków zwraca uwagę Krzysztof Otto: – Klocki hamulcowe słabej jakości, które łatwo ulegają przegrzewaniu się, także mogą w takiej sytuacji zacząć piszczeć. Zużycie klocków czy tarcz pogarsza jakość przylegania tych elementów do siebie i może generować wibracje, a więc piski. Na koniec czynnik czasem niedoceniany – wymieniając klocki, powinniśmy wymienić także tzw. zestaw montażowy, bo pozostawiając stary, narażamy hamulce na piszczenie.
Łukasz Skowronek wyjaśnia, w jaki sposób można radzić sobie z piszczącymi hamulcami: – Rozwiązaniem tego problemu są nakładki antywibracyjne „SHIM”, które stosuje większość producentów w swoich produktach. Skutecznie niwelują one zjawisko piszczenia. Na rynku można również spotkać taśmy, które pełnią tę samą rolę.
Więcej potencjalnych powodów hałasu emitowanego przez hamulce wymienia Arkadiusz Raczyński. Hałas może wynikać z różnych przyczyn związanych ze wszystkimi elementami układu hamulcowego.
– Nadmierna korozja, zablokowane lub wygięte prowadnice zacisków, częściowo zatarte zaciski hamulcowe, nagromadzony brud lub pył hamulcowy, nadmierne odchylenia w grubości tarczy hamulcowej czy zużyte tarcze hamulcowe. Każda z wymienionych usterek przyczynia się do powstania wibracji między tarczą a klockiem hamulcowym, generując hałas – tłumaczy inżynier wsparcia technicznego w firmie Delphi Technologies. I dodaje: – Najczęstszą przyczyną powstania hałasu jest oddziaływanie elementów układu hamulcowego na siebie. Może się jednak zdarzyć, że pisk będzie słyszalny również wtedy, gdy ruch podczas hamowania spowoduje przesunięcie się innej części (zwykle w elementach układu kierowniczego, silnika lub zawieszeniu skrzyni biegów).