• Wymiana olejów w przekładniach automatycznych
• Kiedy wymieniać olej przekładniowy w skrzyni automatycznej
• Jak poprawnie wymienić olej AFT
• Urządzenia specjalistyczne do wymiany oleju w przekładniach automatycznych

Skrzynie biegów na cały okres eksploata­cji są napełnione specjalnym olejem przekładniowym. Jednak w trakcie użytkowania pojazdu nie da się uniknąć obniżenia jego parametrów ani zanieczyszczeń powstałych w wyniku ścierania się poszczególnych elementów lub pyłu aluminiowego. Długotrwałe użytkowanie zanieczyszczonego i starzejącego się oleju wpływa na parametry lepkości, sprzyja też korozji elementów przekładni, która powstaje w wyniku pochłaniania przez ciecz wilgoci. Pogorszone smarowanie powoduje również zwiększenie zużycia elementów aluminiowych (osad) i przyczynia się do skrócenia żywotności przekładni. Regularna wymiana całkowitego oleju ATF pozwala na usunięcie powstałych zanieczyszczeń i może znacznie wydłużyć żywotność przekładni.

Statyczna wymiana oleju

Statyczna wymiana oleju w przekładni może być szybsza i tańsza, jednak nie umożliwia całkowitego spuszczenia zużytego oleju i usuwa tylko część zanieczyszczeń. Grawitacyjnie spływający olej nie jest w stanie odpłynąć ze wszystkich elementów przekładni automatycznej. Część zużytego i zanieczyszczonego oleju pozostanie w sprzęgle hydrokinetycznym, pompie, chłodnicy lub przewodach. Po zalaniu nowego oleju nastąpi wymieszanie oraz zmniejszenie wydajności i trwałości. Metoda statycznej wymiany oleju nie umożliwia całkowitej wymiany oleju i usunięcia zanieczyszczeń.

Dynamiczna wymiana oleju

W przekładniach automatycznych dynamiczna wymiana oleju jest dość czasochłonna, potrzebuje również więcej oleju i wymaga zastosowania dodatkowego sprzętu. Dzięki specjalistycznemu urządzeniu możliwa jest wymiana całej ilości zużytego oleju i usunięcie zanieczyszczeń z przekładni. Proces wymiany polega na odprowadzeniu z przekładni zużytego oleju przy jednoczesnym dolewaniu świeżego oleju. Dynamiczna wymiana oleju jest bardzo skuteczna, umożliwia dotarcie do wszystkich miejsc i usunięcie osadów ciężkich do oczyszczenia.

Czy należy wymieniać olej do automatycznej skrzyni biegów

Przez wiele lat docierały do nas deklaracje producentów samochodów, że fabrycznie zalany olej do automatycznej skrzyni biegów ma wystarczyć przez cały okres eksploatacji auta.

Rafał Wróbel z Technical Department w firmie Marelli Aftermarket Poland wyjaśnia: – Ostatnimi laty przyjęło się mówić, że takie skrzynie biegów nie wymagają wymiany płynu, ponieważ ma on dożywotne przeznaczenie. Niektórzy twierdzą, że wymiana płynu ATF „psuje” skrzynię. Dlatego wiele osób staje przed dylematem: wymieniać, czy  nie wymieniać.

Rafał Wróbel
Technical Department 
Marelli Aftermarket Poland

Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland) zwraca uwagę, że awarie i usterki skrzyń biegów często wynikają ze zużytego płynu ATF, który w przekładni pełni ważne funkcje: smaruje współpracujące elementy skrzyni (wałki, płytki cierne, koła zębate), chłodzi elementy składowe skrzyni, steruje pracą skrzyni biegów.

Powyższe funkcje są porównywalne z funkcjami oleju silnikowego. Oprócz samej obecności oleju w skrzyni ważny jest jego odpowiedni dobór do danego modelu przekładni według specyfikacji i zaleceń producenta.

Michał Stankiewicz, kierownik projektu atf-dynamiczne.pl w firmie SOSNOWSKI, wyjaśnia: – Na skutek eksploatacji następuje degradacja właściwości oleju, zmniejsza się jego lepkość, własności smarne, własności myjące itp. W efekcie automatyczna skrzynia biegów zużywa się szybciej i pogarsza się jej kultura pracy. Tylko regularna wymiana oleju ATF zapewnia utrzymanie jego poprawnych parametrów smarnych, co przekłada się na zdecydowanie dłuższe okresy bezawaryjnej pracy skrzyni.

Michał Stankiewicz
Kierownik projektu atf-dynamiczne.pl 
SOSNOWSKI

O degradacji oleju może świadczyć także jego kolor. Zbyt wysoka temperatura pracy i pył aluminiowy mogą wpływać na zmianę barwy oleju. Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland) wyjaśnia, że automatyczna lub zautomatyzowana skrzynia biegów jest zbudowana z elementów, które ze sobą współpracują. W trakcie pracy skrzyni podzespoły współpracujące ulegają zużyciu, przez co w układzie zaczynają krążyć osady, opiłki i pył wytwarzany podczas pracy tarcz sprzęgłowych. 

– Wszystkie te zanieczyszczenia krążą w układzie razem z płynem ATF. Bardzo duże znaczenie ma temperatura płynu ATF, od której zależy żywotność samego płynu – mówi Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland). Zależności te przedstawiono w tabeli.

Tabela. Zależność żywotności płynu ATF (automatic transmission fluid) od jego temperatury.

źródło: Marelli Aftermarket Poland

Kiedy wymieniać olej w przekładni automatycznej

Wymiana oleju w przekładni automatycznej zależy od wielu czynników. Na trwałość oleju wpływa również styl jazdy i warunki eksploatacji przekładni. Jak mówi Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland), wymiany płynu ATF powinniśmy dokonywać średnio co 40 000–60 000 km ze względu na utratę jego właściwości. Natomiast w przypadku eksploatowania pojazdu w cięższych warunkach zaleca się częstszą wymianę oleju.

Regularna wymiana całej ilości oleju w przekładni wpływa na przedłużenie jej żywotności. Na pytanie, którą metodę należy wybrać, aby mieć pewność, że zużyty olej został w całości usunięty, Michał Stankiewicz (SOSNOWSKI) odpowiada: – Lepszym rozwiązaniem jest wymiana dynamiczna, która polega na wpięciu się specjalną maszyną (np. Mahle FluidPRO ATX-280) w obieg oleju automatycznej skrzyni biegów. Maszyna podczas pracy silnika/skrzyni odbiera zużyty olej pompowany przez pompę w ASB, waży go i w tym samym momencie podaje identyczną ilość oleju świeżego za pomocą pompy w maszynie do dynamicznej wymiany. Podczas wymiany maszyna cały czas kontroluje i utrzymuje w skrzyni właściwy poziom oleju i ciśnienie oleju.

– Statyczna wymiana oleju pozwala na wymianę 40–60% objętości oleju znajdującego się w układzie. Należy pamiętać, że olej znajduje się nie tylko w samej skrzyni, ale również w konwerterze. W przypadku statycznej wymiany oleju nie jest możliwe dostarczenie 100% ilości świeżego oleju do konwertera. Dynamiczna wymiana umożliwia nam zmianę oleju do 100% jego objętości – dodaje Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland).

Wymianę oleju przekładniowego metodą statyczną można wykonać stosunkowo szybko i bez użycia specjalistycznych narzędzi. Taki sposób sprawdza się przy wymianie oleju w manualnych i zautomatyzowanych skrzyniach. Natomiast w przypadku skrzyń automatycznych, bezstopniowych lub skrzyni dwusprzęgłowej z mokrym i suchym sprzęgłem pozwoli na wymianę tylko części przepracowanego oleju.

Także Michał Stankiewicz podkreśla, że dynamiczna wymiana oleju umożliwia wymianę do 100% oleju w automatycznej skrzyni biegów oraz wypłukanie osadów olejem czystym lub z użyciem detergentu.

– Dynamiczna wymiana oleju istotnie wydłuża okresy bezawaryjnej eksploatacji skrzyni biegów i przekłada się na brak kosztownych napraw. W automatycznej skrzyni biegów ok. 30–40% oleju ATF znajduje się w misce olejowej, pozostałe 60–70% – w filtrze oleju, chłodnicy, przewodach itp. Wymieniając olej ATF metodą tradycyjną, czyli zlewając olej z miski, wymienimy tylko olej znajdujący się w misce, który i tak po wymianie oraz uruchomieniu silnika zmiesza się z olejem starym spoza miski olejowej. Czynność zlewania i dolewania można powtórzyć kilkukrotnie w celu napełnienia skrzyni olejem zabrudzonym w mniejszym stopniu – dodaje Michał Stankiewicz (SOSNOWSKI).

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Nowości produktowe

MAHLE FluidPRO ATX-280

Maszyna do dynamicznej wymiany oleju w automatycznych skrzyniach biegów w ofercie firmy Sosnowski.

Olej w przekładni automatycznej powinien być wymieniany zgodnie z zaleceniami producentów pojazdów. Zwykle wymaga to przejechania określonej liczby kilometrów. W samochodach użytkowanych w trudnych warunkach (jazda w górach, miejskie korki, holowanie przyczep) okres ten może ulec skróceniu.

Na pytanie, w jaki sposób można zauważyć przedwczesne zużycie oleju przekładniowego, Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland) odpowiada: – Posłużę się jednym z przypadków warsztatowych: klient zgłosił problem ze zmianą przełożeń w swoim samochodzie wyposażonym w automatyczną skrzynię biegów. Po jeździe próbnej i diagnostyce stwierdzono „przeciąganie” podczas zmiany biegów na zimnym oleju ATF. Problem ten ustał, gdy olej osiągnął właściwą temperaturę. Kolejnym krokiem było sprawdzenie poziomu oleju i jego rzeczywistego stanu w skrzyni przy odpowiedniej temperaturze zalecanej przez producenta. Poziom okazał się prawidłowy, natomiast sam stan co do jego właściwości nie wskazywał na uszkodzenie skrzyni (wyczuwalny zapach spalenizny czy też gęsta konsystencja oleju). Podjęto więc decyzję o dynamicznej wymianie oleju w skrzyni biegów wraz z filtrem. W trakcie wymiany okazało się, że filtr, który znajdował się wewnątrz skrzyni, nie był dawno wymieniany. Po przeprowadzonej jeździe próbnej nie stwierdzono wcześniej występujących symptomów.

Jak poprawnie wykonać dynamiczną wymianę oleju

Dynamiczna wymiana jest bardziej zaawansowaną i czasochłonną metodą wymiany oleju. Wymaga również użycia specjalistycznych urządzeń. Jak podkreśla Michał Stankiewicz (SOSNOWSKI), wykonywana jest „na gorąco”, przy pracującym silniku/skrzyni. Przed przystąpieniem do wymiany warto więc zwrócić uwagę, czy urządzenie do dynamicznej wymiany oleju ma rozwiązania, które zabezpieczają operatora przed popełnieniem błędu, i zabezpieczenia na wypadek awarii.

Jak dodaje Michał Stankiewicz, warto również sprawdzić, czy urządzenie do dynamicznej wymiany ma:

• Tryb bypass, czyli automatyczne zamykanie obiegu oleju w momencie utraty zasilania.
• Automatyczne rozpoznawanie i zmianę kierunku przepływu, które zabezpieczają przed złym podłączeniem przewodów przez operatora.
• 3 wagi na olej i detergent – precyzyjne wskazania wag są niezbędne do zapewnienia poprawnego bilansu oleju świeżego i oleju zużytego wypompowanego przez pompę w ASB. Minimum to 2 wagi oleju (świeżego i zużytego). Najlepszą kontrolę bilansu oleju świeżego i zużytego zapewniają urządzenia wyposażone w dodatkową wagę na detergent.
• Sterowanie PWM (pulse width modulation) – precyzyjne sterowanie pompą oleju zapewnia lepszą kontrolę nad procesem wymiany i utrzymanie wymaganego ciśnienia oleju w skrzyni.
• Program płukania przewodów – płukanie przewodów chroni przed ryzykiem zmieszania się olejów różnego typu.

Aby przeprowadzić dynamiczną wymianę, ze względu na specyfikę procesu będziemy potrzebować większej ilości oleju. Jak podkreśla Michał Stankiewicz (SOSNOWSKI), ilość oleju potrzebna do przeprowadzenia dynamicznej wymiany zależy głównie od pojemności układu obiegu oleju w ASB, czyli pojemności skrzyni biegów, przewodów i chłodnicy.

– Na ilość oleju wpływa również okres między jego wymianami i typ skrzyni biegów. Niektóre skrzynie charakteryzuje silniejsza tendencja do powstawania zanieczyszczeń. Kiedy w skrzyni zalega dużo osadów (np. powstałych na skutek długotrwałej eksploatacji), to na podstawie przeprowadzonych przez firmę Sosnowski analizy próbek i testów do dynamicznej wymiany sugerujemy zużyć o ok. 20% więcej oleju ATF, niż wynika z pojemności układu. Czyli jeżeli pojemność mocno zabrudzonego układu wynosi 10 l, a skrzynię chcemy napełnić w 100% świeżym olejem, zaleca się zużyć 12 l oleju. W przypadku skrzyń mało zabrudzonych, w których olej wymieniany był regularnie, najlepiej podać dokładnie tyle oleju, ile wynosi pojemność układu – dodaje Michał Stankiewicz (SOSNOWSKI).

Płukanie skrzyni biegów i wymianę oleju operator przeprowadza za pomocą specjalistycznego urządzenia. Wykorzystanie maszyny tłocząco-ssącej umożliwia dotarcie do trudno dostępnych miejsc. Prace wykonywane są przy pracującej skrzyni biegów.

Jak zauważa Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland), nasuwa się tutaj pytanie, czy przy takim procesie urządzenia do dynamicznej wymiany oleju są bezpieczne w obsłudze. I odpowiada: – Samo urządzenie jest bezpieczne w obsłudze, ale wymogiem wykonania poprawnej procedury dynamicznej wymiany oleju jest przeszkolenie personelu. W przypadku zakupu urządzenia Magneti Marelli ATF Extra klient otrzymuje w pakiecie 2-dniowe szkolenie z dynamicznej wymiany oleju.

Wielu kierowców, nie jest przekonanych o konieczności okresowej wymiany oleju w przekładniach automatycznych. Bardzo ważne jest ich uświadomienie przez pracowników warsztatu. Rezygnacja z wymiany oleju i oczyszczenia automatycznej skrzyni biegów może zakończyć się niemiłą niespodzianką.

– Przedłużenie resursu olejowego lub niewymienianie oleju w skrzyni niesie za sobą wiele konsekwencji, takich jak obniżenie właściwości smarnych, spadek zdolności do odprowadzania ciepła. Prowadzi to do zmniejszenia jakości zmiany przełożeń, a w stanie krytycznym do uszkodzenia skrzyni biegów. Przykładem zaniedbania okresów wymiany oleju może być poniższa ilustracja – wyjaśnia Rafał Wróbel (Marelli Aftermarket Poland). 

Marelli Aftermarket Poland

Zdemontowane elementy skrzyni biegów 722.6 z Mercedesa W204, strzałkami zaznaczono ślady zdegradowanego oleju ATF