Wentylacja naturalna czy ogólna mechaniczna z reguły nie wystarczają w warsztacie samochodowym, żeby skutecznie pozbyć się spalin czy innych trujących substancji w odpowiednio krótkim czasie. A przecież długotrwałe przebywanie w pomieszczeniu, w którym wdychamy np. ciężkie metale, tlenki azotu czy siarki, wodorotlenki bądź benzeny, może prowadzić do ciężkich zatruć czy innych powikłań zdrowotnych. Dlatego też niezbędnym wyposażeniem każdego warsztatu samochodowego powinny być systemy odciągowe, które dzięki podciśnieniu wytwarzanemu przy wylocie rury wydechowej usuwają spaliny poza warsztat. Z kolei dobór odpowiedniego rodzaju odciągu czy ich liczba powinny być uzależnione przede wszystkim od typu warsztatu, jego wielkości i liczby obsługiwanych pojazdów.

Co na to przepisy?

Obowiązujące przepisy nie narzucają niestety konkretnych obowiązków dla pracodawców w kwestii konieczności odprowadzania z warsztatów spalin i innych zanieczyszczeń. Przepisy w tej materii są dosyć ogólne i wymuszają jedynie zapewnienie właściwej wymiany powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń.

– Przepisy określają jasno, że w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie dochodzi do emisji spalin samochodowych, zanieczyszczenia powinny zostać zhermetyzowane (czyli umieszczone w hermetycznym pomieszczeniu) lub – co jest zdecydowanie praktyczniejszym rozwiązaniem – usunięte przy użyciu wyciągu miejscowego – mówi Jędrzej Siwek, kierownik marketingu w firmie NORFI Polska.

I dodaje, że o takiej konieczności informuje zapis w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zresztą nie tylko w rozporządzeniu jest o tym mowa. O konieczności odprowadzania spalin na zewnątrz budynku informuje instrukcja BHP, która znajduje się w każdym warsztacie samochodowym. Natomiast w przypadku Stacji Kontroli Pojazdów wymagania w stosunku do obecności wyciągu spalin reguluje Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 10 lutego 2006 r. w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania techniczne pojazdów.

Zwrócę uwagę na pracowników warsztatu, bo to oni będą głównymi użytkownikami wyciągu spalin i to od ich zaangażowania będzie zależeć, czy odciąg spalin będzie używany za każdym razem. Uważam więc, że właściwy dobór zależy przede wszystkim od potrzeb pracowników. Dlatego warto przed dokonaniem zakupu porozmawiać z nimi o ich potrzebach, wspominając o możliwościach i korzyściach jakie niesie – jakby nie patrzeć – dodatkowa czynność, jaką jest podłączenie wyciągu spalin do rury wydechowej pojazdu. Jeśli warsztat prowadzi jedna osoba, to pytanie o potrzeby powinna zadać sobie sama.

Jędrzej Siwek

Kierownik marketingu w NORFI Polska

Duży wybór dostępnych rozwiązań

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej urządzenia lub ich części wydzielające toksyczne gazy muszą zostać uszczelnione. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy zamontować specjalistyczne odciągi miejscowe, które pozwalają odprowadzić toksyczne związki bezpośrednio z samochodowych rur wydechowych. Na rynku dostępne są różne instalacje odciągowe, które można dostosować do różnorodnych wymagań i potrzeb.

Ze względu na wielkość obsługiwanego pojazdu odciągi spalinowe dzielimy na odciągi do samochodów osobowych i do większych pojazdów dostawczych oraz ciężarowych. Różnica między tymi rodzajami odciągów sprowadza się głównie do przepustowości urządzenia. W przypadku samochodów osobowych stosuje się węże odciągowe o średnicy 100 mm, a rzeczywisty wydatek na końcu ssawki przyjmuje się na poziomie 400–600 m3/godz. Pojazdy powyżej 3,5 t wymagają już wydatku powietrza w zakresie 800–1200 m3/godz., dlatego też średnice tego rodzaju węży wynoszą 150 mm.

Według kryterium konstrukcyjnego możemy wydzielić odciągi proste wiszące, bębnowe, podpodłogowe (kanałowe) i nadpodłogowe (szynowe). Ponadto wyróżniamy urządzenia mobilne (przenośne lub przejezdne) i stacjonarne.

Odsysacze wiszące (pojedyncze lub podwójne), których wentylator mocowany jest np. do ściany lub słupa, najczęściej stosuje się w niewielkich warsztatach. W bębnowych odciągach spalin wąż jest nawinięty na samozwijalnym bębnie. Jest to również urządzenie kompaktowe, ponieważ wentylator jest mocowany bezpośrednio do bębna i stanowi jedną całość. Sam system rozwijania węża może być sprężynowy lub elektryczny, w którym zwijanie i rozwijanie węża obsługuje się za pomocą pilota lub przewodu kablowego. Rozwiązania w wersji elektrycznej są przeznaczone do warsztatów, w których bębny są mocowane wysoko poza zasięgiem ramion pracownika, a wąż odciągowy nie może naturalnie opadać, żeby nie utrudniać ruchu pojazdów w hali.

Bardziej zaawansowanymi rozwiązaniami, przeznaczonymi do warsztatów z większymi halami, są instalacje kanałowe – podpodłogowe lub podsufitowe. Rozwiązania te mają centralny system odprowadzania spalin ze wspólnym kanałem wentylacyjnym, do którego przyłączone są punktowe odciągi znajdujące się przy każdym stanowisku serwisowym. W ramach tej grupy instalacji odciągowych wyróżniamy systemy podpodłogowe i nadpodłogowe. W pierwszym wariancie zbiorczy kanał wbudowany jest w podłodze warsztatu, a w drugim – umieszczony jest pod sufitem. W niektórych rozwiązaniach kanały zbiorcze są jednocześnie szyną, po której poruszają się wózki jezdne z przewodami ssącymi.

Jaki odciąg wybrać do warsztatu?

Każde z powyższych rozwiązań ma specyficzne uwarunkowania, a tym samym zalety i wady. Dobór odpowiedniego systemu odciągowego powinien być odpowiednio przemyślany i dopasowany do konkretnego warsztatu samochodowego. Ważne są takie kwestie, jak rodzaj obsługiwanego pojazdu, powierzchnia hali warsztatowej czy liczba stanowisk, a więc liczba pojazdów, które mogą być obsługiwane w jednym momencie. Ponadto różne typy odciągów mogą wpływać na ergonomię pracy mechanika. No i oczywiście pozostaje kwestia możliwości finansowych, które mogą okazać się decydującym czynnikiem, jeśli chodzi o finalny wybór konkretnego systemu odciągowego.

– Z kwestii ogólnotechnicznych niezmiennie należy zacząć od ustalenia, jakie pojazdy będą serwisowane – osobowe czy ciężarowe. To wpływa na moc silnika wentylatora oraz średnice węża i ssawki. Potem rozważyłbym, czy wyciąg spalin będzie obsługiwać jedno czy dwa stanowiska i jak daleko od bramy są usytuowane stanowiska naprawcze. Pozwoli to na wybór urządzenia, którego zakres pracy umożliwi swobodne użytkowanie w warsztacie. Jak zawsze w takich sytuacjach rekomenduję kontakt z producentem wyciągów spalin, który bezpłatnie udzieli porady i zada kilka dodatkowych pytań dotyczących indywidualnych potrzeb warsztatu – tłumaczy Jędrzej Siwek.

Standardowo do małych warsztatów zaleca się stosowanie indywidualnych odciągów spalin (prostych lub bębnowych). Ważną zaletą tego typu rozwiązań jest nieduża ilość miejsca, jaką zajmują. Zwijacze węża w odciągach bębnowych zapewniają utrzymanie porządku na stanowisku pracy. Dobrym rozwiązaniem jest także korzystanie z małych urządzeń mobilnych, które nieużywane nie zajmują miejsca ani nie utrudniają pracy mechanika.

W większych warsztatach, które mają dużą liczbę stanowisk roboczych umieszczonych jeden obok drugiego, warto pomyśleć o centralnych instalacjach odprowadzających spaliny (podpodłogowych lub nadpodłogowych). Każdą z nich można połączyć z różnymi punktowymi lub szynowymi systemami odciągowymi, odpowiednio dopasowanymi do konkretnych potrzeb.