Diagnostyka układu hamulcowego
Pexels – Gustawo FringO olbrzymiej roli, jaką ma do odegrania w samochodach układ hamulcowy, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Dlatego bardzo ważna jest właściwa diagnostyka, a następnie obsługa serwisowa tego układu w warsztacie. Jest to o tyle istotne, że współczesne systemy hamulcowe są bardzo rozbudowanymi układami, w których jest wiele różnorodnych elementów odpowiadających za skuteczne zmniejszenie prędkości lub zatrzymanie pojazdu.
Działanie układów hamulcowych, które znamy z początków motoryzacji, oparte było na hydraulicznych podzespołach. Naciskając w nich dźwignię pedału hamulca, jak tłumaczy Marek Warmus, doradca techniczny w firmie ATE, zwiększaliśmy ciśnienie w układzie hamulcowym, powodując dosunięcie klocków hamulcowych do tarczy lub szczęk hamulcowych do bębna hamulcowego.
Powiązane firmy
Taki układ hydrauliczny został później doposażony w układy wspomagania hamowania (pneumatyczne bądź hydrauliczne). To dodatkowe wyposażenie spowodowało znaczny przyrost momentu hamującego, a co za tym idzie: skuteczniejsze działanie układu hamulcowego. Efektem było skrócenie drogi zatrzymania.
– Współczesne układy hamulcowe, a właściwie systemy hamulcowe, nadal oparte są na układach hydraulicznych. Natomiast sterowanie nimi to bardzo rozbudowane układy elektroniczne i elektrohydrauliczne, które podlegają diagnostyce elektronicznej – dodaje przedstawiciel ATE Polska.
Zróżnicowana konstrukcja układu hamulcowego i jego najważniejszych podzespołów – a do tego spora różnorodność, jeśli chodzi o dodatkowe systemy wspomagające oraz wspomniane rozbudowane układy sterujące – powodują, że serwis układu hamulcowego wcale nie musi być prostą czynnością obsługową. Nie chodzi bowiem tylko o to, żeby sprawdzić jedynie np. stan zużycia klocków i tarcz hamulcowych oraz jakość płynu hamulcowego – i ewentualnie dokonać niezbędnej wymiany.
Obsługa serwisowa hydrauliki hamulcowej
Jak przekonuje Marek Warmus, serwis układu hydrauliki hamulcowej jest we współczesnych autach wysoce zalecany. W układach tych dochodzi bowiem do bardzo szybkich zmian ciśnienia, które uzyskuje wysokie wartości, dochodzące nawet do 160–180 barów.
Bez względu na konkretną konstrukcję danego hydraulicznego układu hamulcowego pewne grupy czynności powinny być obowiązkowo wykonywane każdorazowo podczas obsługi serwisowej. Wstępna diagnostyka powinna objąć:
- zewnętrzne sprawdzenie elementów układu hamulcowego i stopnia zużycia okładzin hamulcowych,
- próbę szczelności obwodu hydraulicznego,
- ocenę jałowego i rezerwowego skoku pedału i dźwigni hamulca,
- sprawdzenie działania urządzenia wspomagającego,
- ocenę jakości płynu hamulcowego.
– Podczas serwisu powinny być przeprowadzone oględziny przewodów hamulcowych sztywnych pod kątem korozji, uszkodzeń mechanicznych, przetarć, zgnieceń, a także przewodów elastycznych – mówi Marek Warmus.
Ich uszkodzenia mechaniczne, spęcznienia, przetarcia czy pęknięcia całkowicie dyskwalifikują je z dalszej eksploatacji. – Producenci pojazdów zalecają wymianę przewodów hamulcowych elastycznych po określonym czasie eksploatacji, który zależy od generacji przewodu hamulcowego (6–9 lat), lub jeśli występują powyższe uszkodzenia. Kontroli powinny być również poddane połączenia przewodów oraz ich mocowania do karoserii – dodaje doradca techniczny w firmie ATE.
Adobe Stock – NongAsimoKolejnym istotnym krokiem w czynnościach serwisowych – na który zwraca uwagę Marek Warmus – powinna być kontrola elementów wykonawczych, tj. zacisków hamulcowych lub układów hamulca bębnowego. Następnie należy sprawdzić szczelność elementów oraz ich połączeń, wykonać kontrolę na obecność korozji na cylindrach i tłoczkach hamulcowych oraz sprawdzić stan osłon przeciwkurzowych. Bardzo ważna jest również zalecana przez producenta wymiana elementów eksploatacyjnych w samych zaciskach (m.in. gumek na prowadnicach zacisku, sprężyn ustalających) oraz stosowanie odpowiednich smarów we właściwych miejscach.
– Skoro mówimy o układzie hydraulicznym, nie możemy zapomnieć o płynie hamulcowym, który bezwzględnie należy wymieniać według zaleceń producenta, zgodnie z interwałami uzależnionymi od przebiegu lub czasu eksploatacji – tłumaczy Marek Warmus. I dodaje, że diagnostyka samej jakości płynu hamulcowego jest możliwa np. z użyciem urządzenia ATE BFT 320 (pomiar temperatury wrzenia).
Płyn hamulcowy jest higroskopijny i pochłaniając wodę, tworzy roztwór, który zakłóca pracę układu (jego szybkość reakcji). Jednocześnie serwis powinien dobrać odpowiedni płyn hamulcowy. Do układów hamulcowych zawierających ABS, ASR czy ESP powinny być użyte płyny hamulcowe niskowiskozyjne, np. ATE SL.6 lub ATE 5.1. Wymiana płynu hamulcowego przez warsztat powinna być realizowana przy użyciu odpowiedniej maszyny (np. ATE FB 30 SR), a w procedurach odpowietrzania dodatkowo zalecane jest użycie testera diagnostycznego z odpowiednim oprogramowaniem do komunikacji z agregatem elektrohydraulicznym (ABS, ESP).
Dodatkowe układy wspomagające
Osobnego podejścia wymagają coraz powszechniej dostępne we współczesnych samochodach układy wspomagające hamowanie. W przypadku układu wspomagania hamowania opartego na mechanizmie sterowanym „podciśnieniem”, jak zauważa Marek Warmus, sprawdzenia wymaga szczelność całego układu i wartość podciśnienia z układu (0,7–0,9 bara).
– Współczesne układy hamulcowe mają również układy wspomagania hamowania elektryczne (np. iBooster Bosch, Akebono) czy elektrohydrauliczne (np. ATE MKC1, MKC2). Te układy podlegają kontroli i diagnostyce z użyciem testerów diagnostycznych z odpowiednim oprogramowaniem – dodaje Marek Warmus.
We współczesnych układach hamulcowych coraz częściej standardem stają się elektroniczne układy wspomagające (np. układy ABS, ASR, ESP), a także asystent hamowania czy elektroniczny podział sił hamowania. Te dodatkowe układy działają w oparciu o elektronikę sterującą, do której dostarczane są sygnały elektroniczne z czujników zewnętrznych i wewnętrznych w samych modułach oraz poprzez komunikację cyfrową. W ten sposób wymieniają informacje z innymi modułami (np. silnika, skrzyni biegów, skrzyni rozdzielczej) i tworzą system hamulcowy.
– Dlatego diagnostyka systemu hamulcowego to dzisiaj praca z użyciem testera diagnostycznego, który ma możliwość odczytu, przeprowadzenia testu czy kalibracji na wszystkich modułach elektronicznych tworzących system hamulcowy – oczywiście z wykorzystaniem dokumentacji technicznej – wymienia Marek Warmus. – Nie zapominajmy też o elektronice wspomagającej kierowcę, która działa w komunikacji z systemem hamulcowym, jak np. tempomat aktywny i system hamowania przeciwkolizyjnego. Poprawnie może ona działać tylko ze sprawnym systemem hamulcowym.
MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE
Większość współczesnych samochodów ma także elektryczny hamulec postojowy (EPB). Serwis i diagnostyka tego rozwiązania opiera się również na komunikacji elektronicznej z elektroniką zarządzająca pracą EPB.
Nowe standardy w diagnostyce układów hamulcowych
Wraz z rozwojem układów hamulcowych oraz elektronicznych systemów wspomagających hamowanie ewolucji podlegają także niezbędne do ich serwisowania urządzenia diagnostyczne.
Jak przekonują eksperci firmy Bosch, obecne układy hamulcowe wymagają więcej niż jedynie oceny wizualnej stanu i zużycia. Wiele parametrów związanych z nadzorowaniem poprawności działania poszczególnych komponentów jest przekazywanych do sterowników, w których odczyt zrealizujemy jedynie za pomocą testera diagnostycznego. Dodatkowo w wielu nowszych pojazdach tester diagnostyczny umożliwia nam wykonanie podstawowych czynności, takich jak wymiana klocków hamulcowych, odpowietrzenie układu hamulcowego czy różnego rodzaju testy poprawności działania.
Również od oprogramowania diagnostycznego oczekuje się w dzisiejszych czasach znacznie więcej niż tylko skanowania sterowników. Inteligentne wyszukiwanie usterek, wsparcie dla szybkiego serwisowania zgodnie ze specyfikacjami producenta oraz naprawy oparte na doświadczeniu innych warsztatów powinny być, zdaniem ekspertów firmy Bosch, nowym standardem w segmencie diagnostyki. Efektywna diagnostyka prowadzi krok po kroku do ustalenia przyczyny usterki i dostarcza wszystkich informacji potrzebnych do wykonania naprawy pojazdu lub jego przeglądu.
Przykładem nowoczesnych urządzeń do diagnostyki układów hamulcowych mogą być testery firmy Bosch typu KTS (560, 590, 465, 960, 980). Wpisują się one w koncepcję zdigitalizowanego warsztatu i są przygotowane do rozwiązań przyszłościowych, m.in. do zdalnej diagnostyki (Remote Diagnostics). Testery KTS wspierają także pojazdy elektryczne EV oraz systemy ADAS. Dostosowane są do korzystania z informacji znajdujących się w „chmurze”. Pracują na bazie stale rozwijanego przez firmę Bosch oprogramowania ESI[tronic] 2.0 Online.
Wykorzystują wiele informacji wspomagających naprawę i serwisowanie pojazdów zawartych w SIS (System Informacji Serwisowej). Przy wykorzystaniu funkcjonalności SDA (Secure Diagnostic Access) zapewniają dostęp do funkcji diagnostycznych chronionych przez producentów samochodów. Oferują jakość informacji serwisowych na poziomie informacji producentów pojazdów. Dodatkowo użytkownicy KTS mogą skorzystać ze wsparcia ekspertów na Bosch-Hotline.
Wraz z coraz większą popularyzacją pojazdów z napędem hybrydowym lub elektrycznym na znaczeniu będą zyskiwać także systemy hamowania rekuperacyjnego, w których opóźnienie jest realizowane nawet do 80% bez budowania ciśnienia w układzie hamulcowym. Takie rozwiązanie powoduje ograniczenie tarcia w elementach pary trącej, co może przyspieszać korozję tych elementów.
– System hamulca rekuperacyjnego jest powodem wielu zmian zarówno w samych systemach hamulcowych, jak i w tarczach, klockach hamulcowych i zaciskach hamulcowych. Powoduje to zupełnie inne podejście do serwisu i diagnostyki w tych rozwiązaniach – tłumaczy doradca techniczny w firmie ATE.
– Jak widać, wszechobecna elektronika wymaga od warsztatu posiadania wiedzy i dokumentacji technicznej, a także odpowiednich narzędzi mechanicznych i elektronicznych do poprawnej diagnostyki oraz serwisu współczesnych systemów hamulcowych. Wiedzę taką można zdobyć lub uzupełnić na szkoleniach organizowanych m.in. w centrum szkoleniowym ATE – dodaje Marek Warmus.
Zdaniem EXPERTów
Diagnostyka systemu hamulcowego to dzisiaj praca z użyciem testera diagnostycznego, który ma możliwość odczytu, przeprowadzenia testu czy kalibracji na wszystkich modułach elektronicznych tworzących system hamulcowy – oczywiście z wykorzystaniem dokumentacji technicznej.
Marek Warmus
Doradca techniczny, ATE
Obecne układy hamulcowe wymagają więcej niż jedynie oceny wizualnej stanu i zużycia. Wiele parametrów związanych z nadzorowaniem poprawności działania poszczególnych komponentów jest przekazywanych do sterowników, w których odczyt zrealizujemy jedynie za pomocą testera diagnostycznego.
Eksperci firmy Bosch
O Autorze
